Σε γκρέμο, τι έχετε; (γράφει ο Θάνος Ζυγουλιάνος)

ΑΠΟΨΗ, του Θάνου Ζυγουλιάνου: Για να είμαι ειλικρινής, είχα πει εξαρχής ότι δεν θα ασχοληθώ με το θέμα, για τον απλό λόγο του ότι πού να κάθεσαι να εξηγείς τα αυτονόητα σε ανθρώπους που, μάλλον, δεν θα τα καταλάβουν κιόλας! Λίγες μέρες αργότερα, όμως, συνέβη κάτι επιπλέον και να που με ξαναδιαβάζετε! Με πιέζουν οι συνθήκες, καταλαβαίνετε (όχι ότι χρειάζομαι και ιδιαίτερη πίεση, είπαμε ότι τα xanax δεν φτάνουν!).

Πριν κάποιες μέρες, λοιπόν, πετυχαίνω ένα απόσπασμα από πρωινή εκπομπή, όπου ο “έγκριτος” παρουσιαστής - δημοσιογράφος σχολιάζει τον μεγάλο αριθμό αυτοκινητιστικών ατυχημάτων και επιτακτικά αναφέρεται στον μεγάλο αριθμό των νεκρών και των τραυματιών - ως εδώ μια χαρά τα έλεγε. Το παρακάτω δεν το περίμενα, I did not see that coming, που λένε στην Αλαμπάμα και στο Λοσάντζελε: λέει ο κυριούλης ότι πολλοί από τους τραυματίες μένουν ανάπηροι και περνάνε τη ζωή τους σε αμαξίδιο και ολοκληρώνει με το υπέρτατο “καλύτερα νεκρός, παρά ανάπηρος και εξαρτώμενος”, συμφωνώντας μαζί του και ο “έγκριτος” συμπαρουσιαστής!

Ως μόνιμο, χρόνιο και περήφανο χρήστη ενός καταπράσινου αμαξιδίου (να μου πείτε ‘γεια’, αν με δείτε), κάπως μου χτύπησε η ατάκα! Θύμωσα; Ναι. Ταράχτηκα; Ναι. Σοκαρίστηκα; Όχι και πάρα πολύ. Μετά είδα και σε ποιο κανάλι ήταν η εκπομπή και μου φάνηκε και κάπως δικαιολογημένο…

Πιο πολύ με σόκαρε η έλλειψη του σοκ μου - αν με καταλαβαίνετε. Διότι, άλλη μία φορά, συνειδητοποίησα ότι δεν ακούσαμε κάτι καινούργιο. Τα ίδια Παντελάκη μου, διατυπωμένα με διαφορετικά λόγια. Αυτοματοποιημένος κοινωνικός αποκλεισμός και βαθιά ριζωμένη ιδέα ότι το αμαξίδιο (ή άλλο αντίστοιχο αξεσουάρ) καθιστά απαγορευτική οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα. Εντάξει, εδώ που τα λέμε, λάμπα στο φωτιστικό δεν μπορείς να αλλάξεις. Ούτε να καθαρίσεις τα ντουλάπια πάνω από τον πάγκο της κουζίνας μπορείς. Δεν είναι αυτοί σοβαροί λόγοι για να πεθάνεις;

Ας μην το πάω πολύ μακριά. Στο ίδιο, το καθημερινό μικροσύμπαν τους, τα άτομα με κινητικές δυσκολίες, είτε χρησιμοποιούν αμαξίδιο είτε όχι, στερούνται, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τη δυνατότητα να εκπληρώσουν σειρά αναγκών και υποχρεώσεων. Όχι φυσικά επειδή δεν το θέλουν ή δεν είναι ικανοί, αλλά γιατί ο κινητικά ικανός κόσμος, εν έτει 2025, δεν θεωρεί σημαντική την ίση, ελεύθερη και, όσο το δυνατόν, εύκολη πρόσβαση όλων σε διάφορες δραστηριότητες.

Στην πόλη μας, τη χιλιοτραγουδισμένη Βέροια, ας πούμε - τυχαίο παράδειγμα (#not) - έχει, άραγε, αναλογιστεί κανένας πόσο δύσκολο είναι να κυκλοφορήσει ένα άτομο με αμαξίδιο; Γεμάτη με ράμπες η οδός Μητροπόλεως, σου λέει. Τι άλλο θέλουν κι αυτοί οι ανάπηροι πια; Εγώ θα σας πω: να προσπαθήσουν οι ιθύνοντες να κυκλοφορήσουν μόνοι τους με αμαξίδιο χρησιμοποιώντας αυτές τις ράμπες και μετά να μας ενημερώσουν πώς πήγε. Ή ακόμα καλύτερα, να προσπαθήσουν να ακολουθήσουν την καθημερινότητα τους καθισμένοι σε ένα αμαξίδιο. Λέτε να τα καταφέρουν; Δεν υπάρχει περίπτωση! (Αν χάσω το στοίχημα, να μην ξαναφάω προφιτερόλ - τόσο σίγουρος είμαι γι’ αυτό που σας λέω!)

Κατ’ αρχάς, οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες δεν διαθέτουν πρόσβαση για αναπηρικά αμαξίδια. Επομένως, είναι αδύνατον να ολοκληρωθούν οποιεσδήποτε διαδικασίες απαιτούν φυσική παρουσία. Μετά, όλο και κάτι θα χρειαστείς από την αγορά. Διαθέτουν τα εμπορικά καταστήματα ειδική ράμπα στην είσοδό τους; Δεν νομίζω! Εδώ έναν καφέ θέλεις να πιεις και, αν δεν κάνω λάθος, μόνο ένα είναι το μαγαζί που μπορείς να μπεις μέσα με το αμαξίδιο! Καλά, αν χρειαστείς τουαλέτα, προφανώς ατύχησες! Σε κάποια μαγαζιά βρίσκεται στο υπόγειο, σε άλλα σε όροφο, άλλα ντ’ άλλα τα μεγάλα, της Παρασκευής το γάλα, δηλαδή! Αμ μας δίνουν καφέ, αμ θα τους κατουρήσουμε κιόλας; Λίγο σέβας πια! (Βέβαια, διερωτώμαι εγώ τώρα, γιατί δεν μου αρέσουν και τα μαναφούκια: για να πάρει κάποιος άδεια για χώρο εστίασης, δεν πρέπει να τηρεί τις προδιαγραφές για πρόσβαση, τουαλέτα στο ισόγειο κ.τ.λ.;)

Επανέρχομαι, λοιπόν, στα συγκαλά μου και επανεξετάζω την κατάσταση. Εντάξει, δεν θα πάω για καφέ, θα τον πιω στο σπίτι - και η κοινωνικοποίηση πολύ υπερεκτιμημένη είναι πια! Ούτε για ψώνια θα πάω - θα βρω ένα τσίτι να φορέσω και τα παπούτσια δεν τα πατάω για να τα χαλάσω (ορίστε, βρε, που λέτε ότι η αναπηρία δεν έχει καλά)! Αλλά ρίχνω εδώ ερώτηση κόλαφο: αν χρειαστεί (κούφια η ώρα!) να πάμε σε έναν γιατρό, πώς ακριβώς θα φτάσουμε ως το ιατρείο; Δεν εννοώ την είσοδο της πολυκατοικίας, την πόρτα του ιατρείου εννοώ! Γιατί εδώ στο χωριό μας, το 99% των πολυκατοικιών όπου στεγάζονται γιατροί δεν έχουν καμία πρόσβαση για ασθενείς με κινητικές δυσκολίες. Ή που το ασανσέρ θα βρίσκεται μετά από σκαλοπάτια ή που και να φτάσεις στο ασανσέρ, είναι τόσο μικρό που δεν χωράει καν το αμαξίδιο! Επομένως, άκυρο! Και δυο τρεις πολυκατοικίες που διαθέτουν (έστω κάτι που μοιάζει με) ράμπα, ξεκάθαρα έχει γίνει για τα μάτια του κόσμου και μόνο, γιατί αμφιβάλλω αν και ολυμπιονίκης βαρέων βαρών μπορεί να την ανέβει! (Αυτό με την πρόσβαση στους χώρους εστίασης, νομίζω πια ότι ισχύει και για τις πολυκατοικίες που φιλοξενούν γιατρούς - που, εδώ που τα λέμε, χίλιες φορές πιο λογικό και απαραίτητο το βρίσκω! Ισχύει παρ’ όλ’ αυτά; Ούτε κατά προσέγγιση!)

Και πάμε τώρα στην αφορμή γι αυτό το αρθράκι, τη σταγόνα, δηλαδή, που μ’ έπνιξε! Όπως έλεγε και η κ. Φωτεινή στη ‘Ντόλτσε Βίτα’, “εμείς στην επαρχία άλλη χαρά δεν έχουμε, την τηλεόραση και τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.”, και προσθέτω εγώ και τον κινηματογράφο. Που ένας έμεινε στην πόλη μας, εκεί από τη δεκαετία του ‘60 και μεγάλο καμάρι τον έχουμε, και θερινό έχει, και δυο αίθουσες έχει, τον ανακαίνισαν κιόλας,  όλα τζιτζί! Ένα πράγμα δεν έχει μόνο. Πάμε όλοι με μία φωνή: ΠΡΟΣΒΑΣΗ! Και δεν είναι ότι ξεχωρίζω ιδιαιτέρως τον συγκεκριμένο χώρο (αν και θα έπρεπε, αφού είναι ο μοναδικός στην πόλη). Τον αναφέρω λόγω των απαντήσεων που έλαβα από τους ιδιοκτήτες σε δύο ξεχωριστές περιστάσεις. Η πρώτη αφορούσε ταινία, πέρυσι το καλοκαίρι, που παιζόταν στον θερινό κινηματογράφο και, φυσικά, η πρόσβαση είναι παντελώς αδύνατη. Όταν ρώτησα πώς θα γίνει να δω και εγώ την ταινία, μου είπαν ότι αν βρέξει, θα την προβάλλουν στην κεντρική αίθουσα, οπότε να περιμένω (εγώ έριξα έναν χορό της βροχής μόλις κλείσαμε το τηλέφωνο, αλλα τζίφος). Η δεύτερη εκτυλίχθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, όταν ήθελα διακαώς να παρακολουθήσω την παράσταση αγαπημένης κωμικού (Χρύσα Κατσαρίνη, αγάπη μου, αν με διαβάζεις, έλα πάρε με από δω!), οπότε και τηλεφώνησα για να εξασφαλίσω ότι θα μπορέσω να μπω με το αμαξίδιο. Δύο σκαλοπατάκια για την κεντρική είσοδο και άλλα 3-4 για να μπεις στην αίθουσα - χωρίς ράμπα φυσικά. Η κυρία στο τηλέφωνο με ρώτησε αν θα είμαι μόνος, για να με βοηθήσει ο συνοδός μου να ανέβω. Επειδή όμως το εργάκι το έχω ξαναπαίξει με μεγάλη επιτυχία, της εξήγησα ότι για να με σηκώσουν με το αμαξίδιο, χρειάζονται οπωσδήποτε 4 άτομα, για να είμαστε ασφαλείς κι αυτοί κι εγώ. Με ενημέρωσε, πάντως, ότι μέσα στην αίθουσα υπάρχουν ειδικές θέσεις που προορίζονται για τα αμαξίδια. Τουλάχιστον σουρεαλιστικό - για να μην χρησιμοποιήσω άλλη λέξη, λιγότερο ευγενική - όλο αυτό: να έχεις προβλέψει τη θέση για το αμαξίδιο, αλλά όχι το πώς να φτάσει ως εκεί! (Προφανώς δεν πήγα στην παράσταση, αφού δεν θέλω να ζητάω από παρευρισκόμενους να βοηθήσουν σηκώνοντας τόσο βάρος και, επίσης, επειδή δεν θέλω να δώσω την επιβεβαίωση ότι εξυπηρετήθηκα με άλλον τρόπο από τον ενδεδειγμένο)

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, έκθεση πανελληνίων το έκανα το κειμενάκι, οπότε ας γράψω δυο λόγια ξεκάθαρα: 

Αγαπητέ κ. Οικονόμου, 

ΟΧΙ! Καλύτερα νεκρός παρά ανάπηρος ίσως είναι ο φτωχός σας εγκέφαλος! Γιατί ο δικός μας κάθε άλλο παρά νεκρός είναι. Και αν το σώμα μας φορές φορές φαντάζει φυλακή, έννοια σας, η πόρτα για μας δεν είναι ποτέ κλειδωμένη. Για να το καταλάβουν όλοι: ναι, ok, δεν μπορούμε να αποδώσουμε με τον ίδιο τρόπο που αποδίδει κάποιος χωρίς τα σωματικά εμπόδια. Αν το δικό μου 100% είναι το δικό σου 70%, δέξου το και εκτίμησέ το. Δεν μιλάω για λύπηση, για ενσυναίσθηση μιλάω! Ξέρεις, αυτό το υπερφυσικό πράγμα που δεν σκέφτεσαι με γνώμονα τον εαυτό σου, αλλά με επίκεντρο αυτόν που έχεις απέναντι, προσπαθώντας να κατανοήσεις όσο γίνεται τη δική του θέση. Φοβερό, ε; Να τονίσω κάπου εδώ ότι ενσυναίσθηση και κατανόηση αποκτούν τη μέγιστη αξία τους όταν μετουσιώνονται σε πράξη - ίσως για κάποιους να είναι απαραίτητη αυτή η διευκρίνιση.

Όταν σιγά σιγά πυκνώσουν τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, να δεις που θα κυκλοφορούν περισσότερα αμαξίδια, που άνθρωποι με αναπηρία θα καταλαμβάνουν  περισσότερες εργασιακές θέσεις και, τελικά, μία ομάδα, που τώρα χαρακτηρίζεται ως περιθωριοποιημένη, θα αποκτήσει την πολύτιμη ορατότητα και θα αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι των πολυεπίπεδων κοινωνικών δρώμενων. 

Το γεγονός ότι αυτοσαρκάζομαι και αστειεύομαι με τα χάλια μας, προφανώς και δεν σημαίνει ότι αντιμετωπίζω την κατάσταση ελαφρά τη καρδία ή ότι η καθημερινότητά μας είναι εύκολη και  είμαστε με το “δεν βαριέσαι” και το “έχει ο θεός”. Σας βεβαιώνω ότι κανείς δεν βαριέται και κανένας θεός δεν έχει! Οι άνθρωποι έχουν και αυτοί πρέπει να δράσουν. Σαφώς και τέτοιου είδους αλλαγές δεν συμβαίνουν εν μια νυκτί και με μία διαταγή. Καλή διάθεση και ανοιχτό μυαλό χρειάζεται, αδέρφια. Και, φυσικά, ένα είναι το σύνθημα που όλους μας ενώνει: ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΘΑΝΟΥΜΕ ΠΟΤΕ, ΚΟΥΦΑΛΑ ΝΕΚΡΟΘΑΦΤΗ! 

Θάνος Ζυγουλιάνος 

 (Δημοσιεύθηκε στην ψηφιακή εφημερίδα "InVeria" - Κυριακή 30 Μαρτίου 2025, φύλλο 146)