Περί δημιουργίας ενεργών πολιτών (του Θεοφάνη Κουτρουλιά)

ΑΠΟΨΗ: Για μία ακόμη φορά ακούσαμε σε πρόσφατο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου μας να αναφέρετε το δημοτικό συμβούλιο μαθητών και εφήβων, ως παράδειγμα της προσπάθειας που καταβάλλεται για να αυξηθούν οι ενεργοί πολίτες της επόμενης γενιάς. Ένα επιχείρημα χιλιοειπωμένο από την παρούσα δημοτική αρχή. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Για να δούμε πως λειτουργούν τα μαθητικά και εφηβικά δημοτικά συμβούλια στον Δήμο μας. Καλούνται μαθητές (μέσω των σχολικών μονάδων) της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να αναπτύξουν κάποιο θέμα της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν και να το παρουσιάσουν ενώπιων του δημάρχου, του προέδρου του δημοτικού συμβουλίου και δημοτικών συμβούλων. Μία διαδικασία που ξεκινάει καλά, αφού κινητοποιούνται οι μαθητές να εργαστούν, ανά ομάδες συνήθως, με θέματα της καθημερινότητας, να προβληματιστούν για τον Δήμο τους και να συντάξουν μία ομιλία που θα αναφέρει τις εντοπισμένες και ιεραρχημένες ελλείψεις, ενίοτε και προτάσεις προς βελτίωση αυτών. Επιπλέον οι μαθητές βιώνουν την όμορφη εμπειρία να αναπτύξουν τις σκέψεις τους στα έδρανα του δημοτικού συμβουλίου παρουσία της δημοτικής αρχής. Αδιαμφισβήτητα μία εποικοδομητική εκπαιδευτική διαδικασία για τους εκκολαπτόμενους ενεργούς πολίτες.

Πώς όμως αντιμετωπίζει η δημοτική αρχή τις αναφορές και προτάσεις των μαθητών; Σε όλα τα προηγούμενα δημοτικά συμβούλια μαθητών, κυρίως ο δήμαρχος και ορισμένες φορές κάποιοι αντιδήμαρχοι απαντούσανε στους προβληματισμούς των μαθητών παρουσιάζοντας τις σχετικές ενέργειες που έχουν κάνει, είτε «δεσμεύονταν» να εξετάσουν το θέμα που τους έθεταν. Μέχρι εκεί. Συνέχεια δεν υπήρχε. Την επόμενη χρονιά έρχονταν άλλοι μαθητές παρουσιάζοντας κατά πλειοψηφία τα ίδια προβλήματα, λαμβάνονται παρόμοιες απαντήσεις. Μπορεί λοιπόν αυτή η διαδικασία να θεωρηθεί μία ολοκληρωμένη προσπάθεια να δημιουργήσουμε μελλοντικούς ενεργούς πολίτες; Είναι κάτι παραπάνω από μια ακόμα εκπαιδευτική εμπειρία; Νιώθουν πράγματι οι μαθητές ότι αποτελούν μέλη της κοινότητας και μπορούν να συμβάλλουν στην βελτίωση της; Πείσθηκαν πως πράγματι η άποψη τους ακούσθηκε και η δημοτική αρχή θα ασχοληθεί πραγματικά με τα θέματα που τίθενται στα συμβούλια τους;

Εάν πραγματικά θέλουμε να αποδείξουμε σε οποιονδήποτε πολίτη ότι η γνώμη του μετράει δεν αρκεί μόνο να τον ακούσουμε. Αυτό φυσικά είναι η αρχή, αλλά πρέπει να υπάρξει και συνέχεια. Πρέπει κάποιος να ασχοληθεί με το πρόβλημα που τίθεται, να δράσει προς την επίλυση του και να υπάρξει μία ανατροφοδότηση προς τον πολίτη που το ανέδειξε. Αντίστοιχα και στους μαθητές που παρουσίασαν τους προβληματισμούς στους στο δημοτικό συμβούλιο, οφείλει η δημοτική αρχή όχι απλά να απαντήσει εκείνη την στιγμή αλλά να ασχοληθεί με τα θέματα, να τα αντιμετωπίσει και να επικοινωνήσει πάλι με τους μαθητές ενημερώνοντας τους για το αποτέλεσμα. Αυτό θα δείξει πως η προσπάθεια που κατέλαβαν οι μαθητές δεν περιορίζονταν απλά στην ανάγνωση μίας καλογραμμένης έκθεσης, αλλά ήταν κάτι πολύ μεγαλύτερο, που οδήγησε σε ενέργειες και ίσως και σε λύσεις. Συνέβαλαν έτσι πράγματι στην βελτίωση της καθημερινότητας και σίγουρα αντιλαμβάνονται πως η φωνή τους έχει δύναμη. Είναι λοιπόν μέλη μίας κοινότητας και η γνώμης τους μετράει. Δεν είναι μάταιο να ασχολούνται με τα κοινά, αφού οι δράσεις τους φέρνουν αποτέλεσμα. 

Επιπλέον κάθε δημοτική αρχή που επιθυμεί πραγματικά την συμμετοχή ενεργών πολιτών, θα πρέπει να διευκολύνει με κάθε δυνατό μέσο την παρακολούθηση του σημαντικότερου οργάνου διοίκησης του Δήμου, το δημοτικό συμβούλιο. Αδιαμφισβήτητα αυτό πλέον γίνεται στην Βέροια, καθώς οι συνεδριάσεις μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο. Επίσης οι προσκλήσεις των συνεδριάσεων ανακοινώνονται τόσο μέσα από την ιστοσελίδα του Δήμου, όσο και από τον τοπικό τύπο. Άρα μπορεί όποιος ενδιαφέρεται, είτε να πάει στον χώρο του δημοτικού συμβουλίου, είτε να δει από τον καναπέ του σε πραγματικό χρόνο κάθε συνεδρίαση. Εδώ όμως λείπει κάτι. Παρακολουθώντας τα θέματα της ημερήσιας διάταξης, δυσκολεύεται ο πολίτης να καταλάβει τί ψήφισαν, καθώς δεν αναλύονται τα θέματα, ενώ συνήθως πραγματοποιείτε απευθείας ψηφοφορία, είτε προηγείται μία μικρή συζήτηση.  Αυτό που λείπει είναι τα εισηγητικά των θεμάτων. Οι σύντομες εκθέσεις που περιγράφουν τι αφορά το κάθε θέμα και τι προτείνει η διοίκηση. Μέχρι πριν λίγα χρόνια στον Δήμο μας οι εισηγητικές εκθέσεις δημοσιεύονταν μαζί με την πρόσκληση της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου, στην ιστοσελίδα του Δήμου. Έτσι και πάλι όποιος πολίτης ήθελε να ενημερωθεί, δεν είχε παρά να τις διαβάσει. Ξαφνικά όμως σταμάτησε η δημοσίευση τους. Ρωτώντας γιατί συμβαίνει αυτό πήρα την απάντηση πως αφενός ο νόμος δεν υποχρεώνει την δημοσίευση των εισηγητικών, αφετέρου υπάρχει έλλειψη προσωπικού για να «ανεβάσει» τα εισηγητικά στην ιστοσελίδα του Δήμου. Δεκτό, ο νόμος δεν σε υποχρεώνει. Ούτε το απαγορεύει όμως. Αμφισβητεί όμως κανείς ότι χωρίς τα εισηγητικά, η κατανόηση των τακτικών θεμάτων είναι πάρα πολύ δύσκολη για τους πολίτες; Είπαμε πως ξεκινάμε με την αρχή ότι ο δήμος επιθυμεί να διευκολύνει με κάθε θεμιτό τρόπο την συμμετοχή των ενεργών πολιτών. Όσο για το εμπόδιο της έλλειψης προσωπικού για να «ανέβουν» τα ήδη συνταγμένα εισηγητικά σε έναν ιστότοπο, επιλέγω να μην το σχολιάσω. Εκτός και εάν δεν υπάρχουν πάντα εισηγητικά. Γιατί και αυτό ακούστηκε πρόσφατα.

Μία προσπάθεια που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στην δημοτική αρχή για να διευκολύνει σε κάποιους τομείς την επικοινωνία με τον πολίτη, είναι η δημιουργία της εφαρμογής «Δημότης Βέροιας». Εκεί πέρα από τις ενημερώσεις που αναρτούνται μπορεί όποιον επιθυμεί να αναφέρει και κάποιο τεχνικό πρόβλημα που εντοπίζει (μάλιστα ακόμα και φωτογραφία μπορεί να στείλει) στον Δήμο, ώστε να επιληφθεί η αρμόδια υπηρεσία. Αρχικά η ανταπόκριση των υπηρεσιών μπορεί να ήταν αργή, αλλά αυτό ίσως αλλάξει με μία καλύτερη οργάνωση.

Μία ακόμη σημαντική διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στην λειτουργία του Δήμου είναι οι συνελεύσεις των κατοίκων των κοινοτήτων. Σε αυτές ο πολίτης συμμετέχει ενεργά προτείνοντας τις προτεραιότητες για την τοπική ανάπτυξη, τις δράσεις που πρέπει να αναλάβει ο δήμος ιδίως ως προς:

α) την παροχή κοινωνικών ή άλλων υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιοχής τους,

β) τη λήψη μέτρων για την προστασία των ηλικιωμένων και των παιδιών στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής του δήμου,

γ) τα έργα που πρέπει να εκτελεστούν στην κοινότητα,

δ) την παροχή υπηρεσιών για την τουριστική αξιοποίηση και προβολή της κοινότητας,

ε) την εφαρμογή πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και αθλητικών προγραμμάτων και

στ) κάθε άλλο θέμα που αφορά την κοινότητα.

Η κάθε δημοτική αρχή, μέσα από αυτές τις διαδικασίες, αφουγκράζεται τις πραγματικές ανάγκες των δημοτών από την πηγή και έχει την δυνατότητα να κάνει ουσιαστικές και στοχευόμενες παρεμβάσεις, προς εξυπηρέτηση τους. Δυστυχώς στον Δήμο μας συνεδριάσεις κατοίκων κοινότητας δεν πραγματοποιούνταν (με πραγματικά ελάχιστες εξαιρέσεις), παρόλο που αυτό προβλέπεται να γίνεται τουλάχιστον μία φορά κατ’ έτος (Νόμος 4555/2018). Η ευχάριστη είδηση είναι πως μόλις πριν λίγες μέρες η δημοτική κοινότητα Βέροιας ανακοίνωσε πως θα ξεκινήσει τις συνελεύσεις κατοίκων σε διάφορες συνοικίες της πόλης. Μία θετική εξέλιξη που ακόμα και εάν προέκυψε μετά από την επιμονή της αντιπολίτευσης, αποτελεί μία σημαντική απόφαση που ελπίζω να την ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες κοινότητες του Δήμου.

Σίγουρα όλα τα παραπάνω δεν εξαντλούν τα μέσα με τα οποία ο κάθε Δήμος μπορεί να «ενεργοποιήσει» τους πολίτες του. Τα σημερινά τεχνολογικά μέσα μπορούν να προσφέρουν πολύ περισσότερα εργαλεία, που δύναται ο κάθε Δήμος να αξιοποιήσει. Το θέμα είναι να υπάρχει η θέληση να γίνει αυτό από κάθε δημοτική αρχή.

Υπάρχει; Ειλικρινά το εύχομαι, γιατί η λειτουργία του Δήμου μας μπορεί να επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό τις ζωές μας που είναι αφελές, εάν όχι επικίνδυνο να μην την κάνουμε όλοι προσωπική μας υπόθεση.

Άσε που όσο περισσότερο αυξάνονται οι ενεργοί πολίτες, τόσο γρηγορότερα θα απαλλαγούμε από τους «γκρινιάρηδες» που παντού βλέπουν προβλήματα και δεν είναι ποτέ και με  τίποτα ευχαριστημένοι…

Με εκτίμηση 

Κουτρουλιάς Θεοφάνης 

(Δημοσιεύθηκε στην ψηφιακή εφημερίδα "InVeria", Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 2024, φύλλο 94)