«Πάσχα του Καλοκαιριού» στην Ημαθία με επίκεντρο την «Παναγία Σουμελά» και την «Βλάχα Παναγιά» στο Σέλι

Παραμονή της Παναγίας σήμερα, Κυριακή 14 Αυγούστου 2022, της εορτής δηλαδή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Δεκαπενταύγουστου ή του «Πάσχα του Καλοκαιριού».

Στην Ημαθία, πρωταγωνιστεί παραδοσιακά η «κυρά του Πόντου», η Παναγία Σουμελά, που εδώ και 70 χρόνια (από το 1952) βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, δίπλα από το χωριό Καστανιά. Κάθε χρόνο, χιλιάδες κόσμου συρρέουν τις ημέρες της Πανήγυρης, από κάθε γωνιά της Ελλάδας, με την πλειοψηφία βεβαίως να ανήκει στους Πόντιους. Λαμπρές εκδηλώσεις, πολλές αρχιερατικές παρουσίες, στο παρελθόν Αρχιεπισκοπικές χοροστασίες, παρουσίες σε ανώτατο πολιτειακό και πολιτικό επίπεδο και, φυσικά, όλες οι Αρχές της Ημαθίας.

Από την άλλη, σε μία άλλη πλαγιά του Βερμίου, στο Σέλι, η «Βλάχα Παναγιά» αποτελεί την δεύτερη λαοφιλέστερη πανήγυρη του Δεκαπενταύγουστου. Κυρίως για όσους κατάγονται από την περιοχή, αλλά όχι μόνο.

Μεγάλες πανηγύρεις υπάρχουν, βέβαια, και σε χωριά και στις πόλεις της Ημαθίας, σε ενοριακούς Ναούς ή παρεκκλήσια και εξωκλήσια. Δεν λέγεται, άλλωστε, τυχαία η Γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου και «Πάσχα του Καλοκαιριού».

Βεβαίως, ακολουθίες και πανηγύρια τελούνται τόσο την παραμονή της εορτής (14/8), όσο και ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου.

Οι «Παναγίες» της Βέροιας

Στη Βέροια, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν 12 ενορίες, κανείς κεντρικός ενοριακός Ναός δεν είναι αφιερωμένος στο όνομα της Παναγίας. Ωστόσο, σήμερα διασώζονται 8 μεταβυζαντινά παρεκκλήσια στον αστικό ιστό της Βέροιας.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν τα παρακάτω παρεκκλήσια:

Ενορία Μητρόπολης

Παναγία Φανερωμένη (16ος αι.),
Παναγία Παλαιοφορίτισσα ή Παντάνασσα (16ος αι.),
Παναγία Βαλτεσινή-Εισόδια της Θεοτόκου (18ος αι.)

Ενορία Αγ. Αναργύρων

Παναγία Περίβλεπτος (14ος αι.)
Ενορία Αγ. Γεωργίου
Παναγία Δεξιά (14ος αι.)

Ενορία Αγ. Σάββα Κυριώτισσας

Παναγία Γοργοϋπήκοος (14ος αι.)
[Υπαπαντή Χριστού ή Παναγούδα (14ος αι)]

Ενορία Αγ. Ιωάννη Ελεήμονος

Παναγία Ευαγγελίστρια (16ος αι.)

Ενορία Υπαπαντής

Παναγία Χαβιαρά (15ος αι.)

Σύντομη ιστορία της «Σουμελιώτισσας»

Θρυλείται ότι η εικόνα της Παναγίας Σουμελά είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά και την μετέφερε αρχικά στην Αθήνα μαθητής του, ενώ τον 4ο αιώνα, με θαυματουργικό τρόπο, υπέδειξε σε δύο μοναχούς τον τόπο που μετέπειτα χτίστηκε η ιστορική Μονή του Πόντου.

Μετά την Γενοκτονία και τον ξεριζωμό του Ποντιακού Ελληνισμού, η εικόνα και άλλα ιστορικά κειμήλια παρέμειναν θαμμένα και κρυμμένα στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού. Το 1931 δόθηκε η άδεια να μεταβεί στη Μονή ένας από τους τελευταίους ιερομονάχους της Μονής, ο Αρχιμ. Αμβρόσιος, με ενέργειες του Υπουργού Λεωνίδα Ιασωνίδη και του μητροπολίτη Ξάνθης Πολύκαρπου Ψωμιάδη.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος είχε δεχτεί το 1931 τον Τούρκο πρωθυπουργό, στενό συνεργάτη του Κεμάλ και μετέπειτα διάδοχό του, Ισμέτ Ινονού στην Αθήνα, στο πλαίσιο του κλίματος φιλίας που επιχειρούνταν να δημιουργηθεί και σε ανταπόδοση ο δεύτερος έδωσε την σχετική άδεια για την μεταφορά των κειμηλίων.

Ο Αρχιμ. Αμβρόσιος κατάφερε να εντοπίσει την Εικόνα της Παναγίας, τμήμα από τον Τίμιο Σταυρό που είχε δωρίσει στο μοναστήρι ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Εμμανουήλ Γ΄ ο μέγας Κομνηνός και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του οσίου Χριστόφορου, που είχαν ενταφιαστεί μαζί με την εικόνα. Ο Αμβρόσιος, μετέφερε τα ιερά κειμήλια στην Αθήνα και τα παρέδωσε στον μητροπολίτη Τραπεζούντας και μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο Φιλιππίδη και τοποθετήθηκαν προσωρινά στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.

Το 1951 ιδρύθηκε το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» και το 1952, με πρωτεργάτη τον γιατρό Φίλωνα Κτενίδη από την Κρωμνή του Πόντου και στις 15 Αυγούστου του 1952 έγιναν τα θυρανοίξια του πρώτου ναού και η εικόνα της Παναγίας ενθρονίστηκε σε αυτόν, σε περιοχή που παραχώρησε η κοινότητα της Καστανιάς. Στα μέσα της δεκαετία του 1970 χτίστηκε ο νέος Ναός και ξεκίνησε η κατασκευή των υπόλοιπων κτιρίων. Τον Αύγουστο του 1993 παραδόθηκαν από το βυζαντινό μουσείο Αθηνών το τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού και το Ευαγγέλιο του όσιου Χριστόφορου.

Η νέα Μονή Παναγίας Σουμελά (Πανελλήνιο Ίδρυμα) στην Καστανιά Ημαθίας υπάγεται στα όρια της Μητρόπολης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας και από το 2010 πρόεδρος του Ιδρύματος είναι ο εκάστοτε Μητροπολίτης Βέροιας (μέχρι τώρα ο κ. Παντελεήμων βεβαίως). Hγούμενος είναι πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Βεροίας, Αρχιμ. Αθηναγόρας Μπίρδας.

Η πανήγυρη της Παναγίας της «Βλάχας» στο Σέλι Δ. Βέροιας

Κάθε χρόνο χιλιάδες κόσμου συρρέει στο ορεινό Σέλι του Δ. Βέροιας, για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με αφορμή την πανήγυρη του ομώνυμου Ναού. Την παραμονή της εορτής γίνεται Εσπερινός και λιτανεία της εικόνας της Παναγίας της «Βλάχας», όπως ονομάζεται από τους κατοίκους, σε δρόμους του χωριού. Το βράδυ της παραμονής γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι στην πλατεία του Σελίου.

Ανήμερα της εορτής του Δεκαπενταύγουστου τελείται Θ. Λειτουργία στο Ναό, ενώ την επομένη της εορτής, στις 16 Αυγούστου, τελείται Αρχιερατική Θ. Λειτουργία, από τον Μητροπολίτη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονα.

Πέρσι, τελέστηκε αρχιερατικό συλλείτουργο, με την συμμετοχή τριών μητροπολιτών, Βεροίας κ. Παντελεήμονος, Κερκύρας κ. Νεκταρίου και Κίτρους κ. Γεωργίου. Μάλιστα, μετά την Θ. Λειτουργία ο Μητροπολίτης Βεροίας και το εκκλησιαστικό συμβούλιο του χωριού, δια του προϊσταμένου του Αρχιμ. Σωσίπατρου Πιτούλια, τίμησαν την Γενοβέφα Τσιούλιου για την πολυετή προσφορά της στην ενορία του Σελίου, αλλά και για τη μεγάλη οικονομική ενίσχυση για την αγιογράφηση και αρμολόγηση του Ναού.

Φέτος, σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα τελεστεί και πάλι Αρχιερατική Θ. Λειτουργία την Τρίτη 16 Αυγούστου 2022.

Η Πανήγυρη της Παναγίας Περιβλέπτου στη Βέροια

Το παρεκκλήσιο της Παναγίας Περιβλέπτου, της ενορίας των Αγ. Αναργύρων Βέροιας, βρίσκεται στην οδό Μπιζανίου, απέναντι από τον Χώρο Τεχνών. Τα προηγούμενα χρόνια, όταν ο σημερινός Μητροπολίτης Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Γεώργιος (Χρυσοστόμου) ήταν προϊστάμενος στην ενορία, ο Ναός συντηρήθηκε και δόθηκε σε λειτουργική χρήση, με την συνδρομή δεκάδων συνεργατών της ενορίας και χιλιάδων δωρητών.

Ο Ναός της Παναγίας της Περιβλέπτου πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο. Την παραμονή της εορτής τελείται Εσπερινός και λιτανεία της Εικόνας και του Επιταφίου της Παναγίας στους γύρω δρόμους, ενώ το πρωί της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, χιλιάδες κόσμου προσέρχονται στο παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα. Η πανήγυρη της Παναγίας της Περιβλέπτου αποτελεί την μεγαλύτερη στην πόλη της Βέροιας, από άποψη συμμετοχής κόσμου τουλάχιστον.

(Δημοσιεύθηκε στην ψηφιακή εφημερίδα InVeria - Φύλλο Κυριακής 14 Αυγούστου 2022)