Στήλη Άλατος: Λόγια και έργα

Γράφει ο Απόστολος Μοσχόπουλος*: 

Σαν μια έκθεση ιδεών Δημοτικού, χθες τα μέσα δικτύωσης κατακλύστηκαν από αποφθέγματα και στίχους ποίησης με αφορμή την 25η Μαρτίου. Στίχοι και έννοιες περί ελευθερίας, ηρωισμού και πατρίδας μπήκαν σε ένα γαϊτανάκι, και σήμερα, 200 χρόνια και μια μέρα μετά την Ελληνική Επανάσταση, είμαστε εδώ για να τα αναλύσουμε, ένα προς ένα. 

• «Θέλει αρετή και τόλμη η Ελευθερία». (Ανδρέας Κάλβος)

Τι εννοεί ο ποιητής: Για να είναι κάποιος κατ'ουσίαν ελεύθερος, πρέπει να πάψει να είναι δέσμιος του φόβου και όλων εκείνων των παραμέτρων που μπορεί να τον καθηλώνουν στην αδράνεια. Όσο για την αρετή, δε σημαίνει, απαραίτητα, ηθική ανωτερότητα αλλά χαλυβδωμένο ήθος, που θα επιτρέψει σε κάποιον να αγωνιστεί έντιμα για τη δικαίωση κάποιου ανώτερου σκοπού.

Τι καταλαβαίνουμε σήμερα: Αφ'ενός, ότι νιώθουμε σκλαβωμένοι. Σε ποιον, ασαφές. Στην πολιτική μας ζωή, έχουμε δικαίωμα ψήφου, και έκφρασης της πολιτικής μας γνώμης. Στην κοινωνική μας ζωή, έχουμε δικαίωμα πολλών επιλογών, των περισσότερων, ίσως, στην ιστορία του Νεοελληνικού Κράτους σχετικά με τους όρους που θέλουμε να ζούμε και να ενεργούμε. Αφ'ετέρου, ότι μας λείπει η τόλμη να ζήσουμε σύμφωνα με την ελευθερία που μας αξίζει. Πως ορίζεται αυτή η τόλμη; Ποιος μας κρατάει να μη ζούμε όπως θέλουμε, αλλά να κρυβόμαστε πίσω από στεγανά, ιδεολογήματα και χειραγωγητές της κοινής ή προσωπικής μας γνώμης;

• «Στο εξής, δε θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» (Αποδίδεται, μάλλον εσφαλμένα, στον Ουίνστον Τσόρτσιλ)

Τι εννοεί ο ποιητής: Αν και ακόμη αναζητείται τόσο ο πατέρας, όσο και το πραγματικό χρονικό και ιστορικό πλαίσιο της εν λόγω φράσης, θεωρείται δεδομένο ότι χρησιμοποιήθηκε με σκοπό την εθνική ανάταση και την αναπτέρωση του ηθικού των μαχόμενων Ελλήνων, ειδικά στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης. 

Τι καταλαβαίνουμε σήμερα: Το χρησιμοποιούμε κατά κόρον σε αθλητικές εκδηλώσεις, όπου Έλληνες αθλητές ή ελληνικές ομάδες καλούνται να αποδείξουν κάτι, στο όνομα της φανέλας και της εθνικής περηφάνιας που κουβαλάνε. Φυσικά, αν τυχόν δεν τα καταφέρουν, τότε δεν θεωρείται εθνική ήττα, εκτός και αν η συγκυρία ενυνοήσει να αρχίσει η παράφραση άλλων ρητών, όπως π.χ. το κλισέ που θέλει «στο τέλος να κερδιζουν οι Γερμανοί».

• «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις» (Οδυσσέας Ελύτης)

Τι εννοεί ο ποιητής: Τα κυρίαρχα στοιχεία που συνετέλεσαν στην επιβίωση του πληθυσμού αυτής της χώρας ανά τους αιώνες, είναι η θάλασσά της και η γη της. Η θάλασσα με τους ναυτικούς της και την ναυσιπλοϊα της και η πολύ εύφορη γη, που ευνοεί ένα σωρό καλλιέργειες πολλών ειδών, θα είναι διαχρονικά εκεί, συντελεστές γονιμότητας ακόμη και αν φτάσουμε πάλι στο απόλυτο μηδέν.

Τι καταλαβαίνουμε σήμερα: Μπορεί να θέλουν να μας διαλύσουν οι ξένες δυνάμεις με τις πολιτικές τους, αλλά ο Έλληνας αντεχει να υπομείνει τα πάντα αν του δώσεις ένα κομμάτι γης, ένα ποτήρι κρασί και την ελευθερία του να ταξιδέψει σαν άλλος πολυμήχανος Οδυσσέας. 

• «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος» (Νίκος Καζαντζάκης)

Τι εννοεί ο ποιητής: Η φράση, σαφώς επηρεασμένη από το πνεύμα του κυνικού φιλοσόφου Δημόνακτα, δηλώνει την άρνηση ένταξης σε οποιοδήποτε κλίμα φόβου ή ελπίδας σε κάποια ανώτερη δύναμη που θα του ορίζει είτε έμπρακτα, είτε πιο μεταφυσικά, τη ζωή ή τον θάνατό του.

Τι καταλαβαίνουμε σήμερα: Να μην ελπίζουμε σε τίποτα, αλλά και να μη φοβόμαστε τίποτα, σαν να μη μας νοιάζει, κάνοντας τη φράση από κυνική, μηδενιστική. Έτσι, αντί να δηλώσει την ανυποταξία, στις μέρες μας καταλήγει να αγγίζει τα όρια του ζαμανφουτισμού και της αντικοινωνικής αδιαφορίας. 

Και επειδή και εγώ είμαι θύμα πολλές φορές των εύκολα ανακυκλούμενων ρητών, ας θυμόμαστε πολλές φορές ότι «ο Μανώλης με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια». Δεν χρειαζόμαστε εύκολα ρητά για να συγκινηθούμε για την ιστορία της χώρας, ούτε επισκέψεις από τον Κάρολο και μηνύματα από τον Μακρόν, για να καταλάβουμε την αξία αυτής. Ούτε εικόνες από έφιππους, ερπυστριοφόρα και πολεμικά αεροπλάνα, για να τονώσουμε την εθνική μας υπερηφάνεια σε μέρες σαν και αυτή.

Η ιστορία, όπως και ο πολιτισμός, γράφονται κάθε μέρα από όλους μας.

* Ο συνεργάτης του InVeria.gr Απόστολος Μοσχόπουλος είναι απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας και αρθρογραφεί στην μόνιμη στήλη "Στήλη... Άλατος" κάθε Παρασκευή. 

 

Κάντε LIKE στη σελίδα του InVeria.gr και...  μείνετε ενημερωμένοι για όλα!

InVeria.gr