"Στήλη Άλατος": Η τραμπάλα της ευθύνης | Γράφει ο Απ. Μοσχόπουλος

Γράφει ο Απόστολος Μοσχόπουλος*: Οι πορείες της 17ης Νοεμβρίου, με αφορμή την 46η επέτειο της ημέρας του Πολυτεχνείου, έφεραν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο το δίπολο κρατικής και ατομικής ευθύνης, που έχει εισχωρήσει βαθύτερα από ποτέ κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης, στον δημόσιο διάλογο. Από τη μία, η κυβέρνηση εξακολουθεί να διατείνεται πως η διασπορά του ιού οφείλεται σε ατομικές ανεύθυνες συμπεριφορές, από την άλλη, είδαμε να κάνει τα στραβά μάτια στην πολυάριθμη παρουσία των αστυνομικών οργάνων και δη, στη μη τήρηση των ατομικών μέτρων προστασίας.

Η έννοια της ευθύνης, ειδικά σε περιόδους κρίσης, είναι από τη φύση της διπολική. Από τη μια, έχουμε τον εξουσιαστή, που δίνει το γενικό πρόσταγμα σε όλα τα μέτωπα, είτε με τις πρωτοβουλίες που θα αναλάβει, ή και όχι. Η έννοια της «πολιτικής ευθύνης» δε, θεωρείται αρκετά ξεχειλωμένη στην ελληνική πραγματικότητα. Πολλές φορές, αν το λάθος αφορά την ενέργεια ενός προσώπου, το ατόπημα θεωρείται «μεμονωμένο περιστατικό», όταν δεν αποσιωπάται ενώ, οποιαδήποτε κριτική επί των ενεργειών του θεωρείται άκαιρη, αποπροσανατολιστική και διχαστική ή υποβολιμαία μικροκομματική ενέργεια . Από την άλλη, οι αποκλίνουσες συμπεριφορές  γίνονται εύκολα δακτυλοδεικτούμενες, στιγματίζονται ως «ανεύθυνες» και είτε καταπνίγονται ως παράνομες είτε κρίνονται ως επιβλαβείς για αυτό που ορίζεται ως το κοινό καλό, ενώ και το κοινωνικό σύνολο αντιμετωπίζεται, συνήθως, ενιαία.

Από την άλλη μεριά, το κοινό ακολουθεί την κατευθυντήρια γραμμή και πολιτική οδηγία συνήθως, χωρίς ιδιαίτερο περιθώριο αντίδρασης. Κυρίως, γιατί κανείς δεν θέλει να έχει το «βάρος» να είναι αυτός που αντιβαίνει στο συμφέρον της πλειοψηφίας. Επιπλέον, κανείς δεν θέλει να έχει απέναντί του μια οργανωμένη πολιτεία, ή τα σώματα και τους θεσμούς αυτής, που μπορούν να τον καταστείλουν με τόσους διάφορους, βίαιους και μη, τρόπους. Τέλος, είναι πάντα ευκολότερο για όλους να ακολουθούν πειθήνια αυτό που τους ορίζεται, καθώς όπως λέει και η παροιμία, «ο πιο σύντομος δρόμος είναι η ευθεία».

 Τι γίνεται όμως όταν η τραμπάλα της ευθύνης βαραίνει αποκλειστικά τη μεριά της εξουσίας; Στον καιρό της πανδημίας, ακούσαμε πολλές φορές για την ευθύνη των ατόμων που είτε διασκέδαζαν, είτε συνωστίζονταν σε πλατείες και μπαρ, είτε... πήγαιναν για ελιές. Ωστόσο, η πραγματικότητα κατέρριψε ένα-ένα τα επιχειρήματα καθώς αφ'ενός, η έρευνα έδειξε ότι η μετάδοση αφορά κατά βάση τους κλειστούς χώρους, ενώ η άτολμη στάση της κυβέρνησης να θέσει παραμέτρους στις εκκλησιαστικές τελετές και λειτουργίες, με εφαλτήριο τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη έχει προκαλέσει ντόμινο κρουσμάτων ακόμη και στο εκκλησιαστικό προσωπικό, με αποκορύφωμα την αποδημία του Μητροπολίτη Λαγκαδά, Ιωάννη.

Παράλληλα, οι αλλεπάλληλες λάθος αποφάσεις αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο επιτράπηκε ο τουρισμός τους καλοκαιρινούς μήνες, η λειτουργία των σχολείων έπειτα αλλά και η ανεπαίσθητη ενίσχυση του συστήματος υγείας από την ανάσχεση του πρώτου κύματος και έπειτα, δημιούργησαν άσβεστες (προς το παρόν) εστίες μετάδοσης και χαλιναγώγησης του ιού, με τις ευθύνες να επικεντρώνονται κατά βάση στους αρμόδιους υπουργούς με τα ανάλογα χαρτοφυλάκια. Μοιραία, η διαδικασία της ανάληψης ευθύνης, μοιάζει μια δύσκολη παραδοχή ακόμη και τώρα, που οι αριθμοί είναι πιο αμείλικτοι από ποτέ. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, μοιάζει πιο ορατό από ποτέ το γεγονός ότι η κριτική για τα λάθος πεπραγμένα είναι σχεδόν αναιμική από τα ΜΜΕ και αντιμετωπίζεται επιθετικά από τους εκάστοτε θιγόμενους ενώ ο κοινοβουλευτικός έλεγχος θυμίζει περισσότερο κοκορομαχία σε προσωπικό επίπεδο, παρά θεσμικό και ουσιαστικό έλεγχο της άσκησης εξουσίας από την κυβερνώσα παράταξη.

Και, αν όλα αυτά, μοιάζουν τρομερά οικεία, διαχρονικά, και δεν προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση σε κανέναν, ίσως θα έπρεπε όλοι να προβληματιστούμε για τα δημοκρατικά αντανακλαστικά της κοινωνίας και της πολιτείας, καθώς, το γεγονός πως η κάθε κυβέρνηση απευθύνεται στους πολίτες της μόνο όταν θέλει να τους επιρρίψει ευθύνες ή να ζητήσει την ανοχή και κατανόησή τους, αντί να αφουγκραστεί τις βαθύτερες και ουσιαστικές ανάγκες των, είναι συνήθως η αρχή του τέλους ενός ευνομούμενου και ουσιαστικά ελεγχόμενου πολιτεύματος. 

* Ο συνεργάτης του InVeria.gr Απόστολος Μοσχόπουλος είναι απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας και αρθρογραφεί στην μόνιμη στήλη "Στήλη... Άλατος" κάθε Παρασκευή.

Κάντε LIKE στη σελίδα του InVeria.gr και...  μείνετε ενημερωμένοι για όλα!

InVeria.gr