29 Μαΐου 1453, η Πόλις εάλω - -Παιδομάζωμα - Καραδήμος Ζήσης (γράφει ο Γ. Πολάκης)

Του Γιώργου Πολάκη, πρ. Δημάρχου ΗΠ Νάουσας:

29 Μαΐου 1453, η Πόλις εάλω.

Πλείστα όσα τα δεινά για τους υπόδουλους.

Χειρότερο όλων το παιδομάζωμα.

Το πώς αντιλαμβάνονταν οι κοινωνίες των χριστιανών την απεχθή αυτή πρακτική των Τούρκων προκύπτει από το ότι το παιδομάζωμα το αποκαλούσαν και «φόρο αίματος». Μπορεί για τον «κεφαλικό φόρο» (χαράτσι) να γόγγυζαν, με το φόρο της δεκάτης στην αγροτική παραγωγή να ασφυκτιούσαν, ο «φόρος αίματος» ήταν η μαχαιριά στην καρδιά.

«Κλαιν' οι γοναίοι τα παιδιά, κ' οι αδελφές τ' αδέλφια,

Κλαίγω κ' εγώ και καίγομαι και όσο θα ζω θα κλαίγω.

Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου»

Η πόλη της Βέροιας τίμησε τους Έλληνες επαναστάτες στην πιο κορυφαία στιγμή αντίστασης κατά του Οθωμανού (Τούρκου) δυνάστη. Ύψωσε μια μαρμάρινη πλάκα (βλ. φωτογραφίες μετά του πανέμορφου περιβάλλοντος χώρου)«εις ανάμνησιν» («in memoriam») της δίκης, καταδίκης σε θάνατο και απαγχονισμό στον πλάτανο που βρίσκεται μπροστά στα παλιά Δικαστήρια στην πλατεία Ρολογιού, των δύο γιων του κλεφταρματολού της Νάουσας Ζήση Καραδήμου, Βασίλη και Δημήτρη, μαζί με άλλα έξι παλληκάρια. Είχαν μεταχθεί στο Ιεροδικείο της Βέροιας από τη Νάουσα, όπου συνελήφθησαν σε μάχη που έλαβε χώρα ανάμεσα σε 100 εξεγερμένους Έλληνες Ναουσαίους και 800 Τούρκους στρατιώτες. Επί κεφαλής των Ελλήνων ήταν ο Ζήσης Καραδήμος αρματολός από τη Νάουσα, με τους δυο γιούς του, εκατό συνολικά παλληκάρια.

Είχε προηγηθεί η πιο ένδοξη σελίδα της Ιστορίας του υπόδουλου Γένους. Στις 24 Απριλίου 1705 ο απεσταλμένος του Σουλτάνου σιλιχτάρης Αχμέτ Τσελεμπή ζήτησε πενήντα (50) παιδιά της Νάουσας με σκοπό να επανδρώσει τα γενιτσαρικά τάγματα, «κατά το παλιό έθιμο». Οι Ναουσαίοι αρνήθηκαν την επαίσχυντη αυτή απαίτηση του απεσταλμένου του σουλτάνου. Τα παιδιά είναι η συνέχεια και η ελπίδα κάθε έθνους. Χωρίς αυτά δεν μπορεί ένας λαός να έχει μέλλον. Σε μια πράξη, σε μια προσπάθεια απαγωγής παιδιών η μόνη αντίδραση που ταιριάζει στους γονείς αυτών και στην κοινωνία που τα μεγαλώνει είναι η εξόντωση του απαγωγέα.

Οι τρεις «στρατολόγοι» στη Νάουσα δεν συνοδεύονταν από στρατιωτικό άγημα για την περίπτωση αντιδράσεων. Φαίνεται ότι η εξουσία θεωρούσε βέβαιη την μη αντίδραση των υπόδουλων.

Ο ιστορικός και συγγραφέας της Νάουσας Στέργιος Αποστόλου περιγράφει, βάσει των γραπτών Οθωμανικών πηγών του Ιεροδικείου Βεροίας, ως εξής την αντίδραση των Οθωμανών, μετά την εξόντωση των στρατολόγων από τους Ναουσαίους και την εξέγερση των εκατό Ναουσαίων υπό τον αρματολό Ζήση Καραδήμο:

«Με ρητή εντολή του Μπεηλέρμπεη της Ρούμελης που διαβιβάζεται στους ιεροδικαστές Βέροιας και Νάουσας και στα άλλα όργανα της τουρκικής διοίκησης στρατιωτικά και διοικητικά, διατάσσεται επειγόντως ο σχηματισμός ισχυρού στρατιωτικού αποσπάσματος δίωξης. Σύμφωνα με την εντολή

αυτή το απόσπασμα δίωξης πρέπει να στελεχωθεί αποκλειστικά από μουσουλμάνους κατοίκους της Βέροιας που va διαθέτουν αξιόλογη πολεμική εμπειρία, κάτω απ' την αρχηγία του βοεβόδα Μουχαρέμ αγά και του μπουλούκμπαση Ρετζέ αγά. Στο τουρκικό κείμενο αναφέρεται χαρσκτηριστικά το καθήκον των ανδρών του αποσπάσματος είναι «...όπως αμειλίκτως καταδιώξουν και εξαφανίσουν από προσώπου της γης τους απίστους τούτους συμμορίτας», και ότι «...η σύλληψις και θανάτωσις των άπιστων τούτων φονέων, οίτινες απετόλμησαν να χύσουν αίμα μουσουλμάνου εν μέση σουλτανική οδό κατά τα παραγγέλματα του σερή αποτελεί απαράβατον υποχρέωσιν και καθήκον παντός μουσουλμάνου ενώπιον του Θεού και του θεόπεμπτου ημών προφήτου»(1 ιερού μηνός Moυχαρέμ έτους 1117: 25 Απριλίου. ΑΒΝ 139 σελ. 112-113)».

Ο δικηγόρος, ιστορικός και συγγραφέας της Βέροιας Γιώργος Χ. ΧΙΟΝΙΔΗΣ γράφει σχετικά: Το «παιδομάζωμα» τούτο συνεχιζόταν και στα επόμενα χρόνια και προκάλεσε, στα 1705 την αντίσταση των Ναουσαίων (γιατί είχε προγραμματιστεί η στρατολόγηση 50 βλαστών της πόλεως) αλλά η προσπάθεια αυτή είχε δραματικό τέλος, αφού οι επαναστάτες (με αρχηγό τον Ζήση Καραδήμο) συνελήφθηκαν και κρεμάστηκαν στον πλάτανο της - πλατείας Δικαστηρίων - Ωρολογίου της Βέροιας, όπου γίνονταν οι απαγχονισμοί (σημ.: Ο αρματολός Ζήσης Καραδήμος σκοτώθηκε μαχόμενος γενναία κατά του τουρκικού αποσπάσματος στην Αράπιτσα (ποτάμι) της Νάουσας, κοντά στην πόλη της Νάουσας).

Σήμερα γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του Γένους και την επανασύσταση του Ελληνικού Κράτους. Αυτό όμως δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί, αν οι Οθωμανοί πετύχαιναν να εξισλαμίσουν στο σύνολό της την Χριστιανική νεολαία των Βαλκανικών Λαών. Και βέβαια την Ελληνική Χριστιανική νεολαία που μας ενδιαφέρει σαν Ελληνικό Έθνος. Γι’ αυτό και το ιστορικό αυτό γεγονός πρέπει να τύχει άμεσης προβολής από την Ελληνική Πολιτεία με την ανέγερση μεγαλοπρεπούς μνημείου στη Νάουσα, αφιερωμένο στην αντίσταση του Γένους στο παιδομάζωμα και τον εξισλαμισμό. Ένα μνημείο που θα χτυπάει καμπανάκι για τις ύπουλες και διαχρονικές πρακτικές των Τούρκων για όλους τους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων. Να αποδείξουμε ότι πρώτιστο καθήκον μας είναι η νεολαία μας να παραμείνει Χριστιανική, να παραμείνει ο συνεκτικός κρίκος του Έθνους. Τέτοιες ηρωϊκές και απεγνωσμένες συνάμα πράξεις αντίστασης στο παιδομάζωμα από τα μέσα του 15ου ως τα μέσα του 18ου αιώνα, δηλ. επί 300 χρόνια, δεν είναι πολλές καταγεγραμμένες. Ο καθηγητής Απόστολος Βακαλόπουλος στο πολύτομο έργο του αναφέρει μια το 1565 στην Αλβανία και αυτήν του 1705 στη Νάουσα.

Ο ιστορικός και συγγραφέας Ιωάννης Βασδραβέλλης γράφει σχετικά:

"Το θάρρος του ελληνικού αρματολικού σώματος της Ναούσης και η επίθεσις κατά των Τούρκων στρατολόγων, αλλά και η άρνησις των κατοίκων της να παραδώσουν τα τέκνα των, τα προοριζόμενα για γενιτσάρους, αποτελεί μοναδικόν φαινόμενον εις την ιστορίαν του αρματολισμού εν Ελλάδι εξ όσων γνωρίζω".

Για τον Ιωάννη Βασδραβέλλη ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Βαβούσκος αναφέρει

«Τήν Ιην Μαρτίου 1981 άπεβίωσεν είς βαθύ γήρας ο επίτιμος Γενικός Γραμματεύς της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Ιωάννης Κ. Βασδραβέλλης. Ύπήρξεν έκ των ιδρυτών της Εταιρείας...Έγεννήθη είς τήν Βλάστην τής Έορδαίας τήν 4ην Δεκεμβρίου 1900... έγραψε το υπό της Ακαδημίας Αθηνών βραβευθέν βιβλίον «Οι Μακεδόνες είς τούς αγώνας τής ανεξαρτησίας», τό οποίον έξεδόθη εις δευτέραν έκδοσιν και αγγλιστί, το «Ιωάννης Κωττούνιος ο εκ Βεροίας σοφός», «Η Θεσσαλονίκη κατά τον αγώνα της ανεξαρτησίας», «Αρματολοί και κλέφτες εις την Μακεδονίαν», «Η επανάστασης της Χαλκιδικής το έτος 1854», «Οι εκ Μακεδονίας οπλαρχηγοί εις την επανάστασιν των Ηγεμονιών και η εποποιία της Μονής του Σέκου» και εξέδωσε τα «Αρχεία Θεσσαλονίκης, Βεροίας-Ναούσης καί Μονής Βλατάδων»... Ελαβε πτυχίον της Σχολής Νομικών καί Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης... Εις την Μικράν Ασίαν ετιμήθη με το αριστείον ανδρείας και τον πολεμικόν σταυρόν και αργότερον με τον Χρυσούν Σταυρόν του Φοίνικος.

Γιώργος Πολάκης

πρώην δήμαρχος Ηρωϊκής Πόλης Νάουσας