Οι Γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο μέσα από τον Γερμανικό Τύπο

Της Ιωάννας Δουκίδου*

Παραθέτω ελεύθερη μετάφραση (του δικηγόρου Ορεστιάδας, Δημητρίου Καδόγλου) από άρθρο της γερμανικής εφημερίδας ΤΑΖ, που θεωρείται από τις πλέον σοβαρές εφημερίδες της Γερμανίας και εκφράζει την άποψη των γερμανικών εφημερίδων, όσον αφορά τις κατοχικές αποζημιώσεις της Ελλάδας και το κατοχικό δάνειο:

Η γερμανική κοινή γνώμη δέχεται αυτές τις ημέρες, κυρίως από εφημερίδες όπως η Bild, στρεβλές αλήθειες όσον αφορά τα χρήματα που θέλει ο Τσίπρας να διεκδικήσει από τη Γερμανία και που αφορούν τις πολεμικές αποζημιώσεις. Θα πρέπει να διαχωρίσουμε τις αποζημιώσεις από το κατοχικό δάνειο και να δούμε ποιες απαιτήσεις μπορούν να επιδιωχθούν δικαστικά και ποιες όχι.

Καταρχάς υπάρχουν αγωγές αποζημιώσεων από φυσικά πρόσωπα, που υπέστησαν το ναζιστικό τρόμο από τον Απρίλιο 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με απόφαση Ανώτατου Ελληνικού Δικαστηρίου, οι επιζήσαντες της ναζιστικής θηριωδίας στο Δίστομο δικαιούνται χρηματικής αποζημίωσης. Δεν τη δικαιούνται όμως, σύμφωνα με αντίστοιχη απόφαση του Ανώτατου Γερμανικού Δικαστηρίου που απεφάνθη σχετικά επί του ιδίου θέματος.

 Την ίδια αποτυχία είχαν τα θύματα και σε διεθνές επίπεδο, αφού το Δικαστήριο της Χάγης απέρριψε τον Ιανουάριο του 2012  τις αγωγές φυσικών προσώπων κατά της Γερμανίας, επικαλούμενο την «αρχή της ασυλίας».

 Το επιχείρημα που προέβαλαν τα θύματα του Διστόμου, ότι η παραπάνω αρχή δεν πρέπει να ισχύει στις περιπτώσεις βαριών εγκλημάτων πολέμου, απερρίφθη διότι «αυτή η εξαίρεση δεν έχει καταστεί ακόμη εθιμικό δίκαιο σε διεθνές επίπεδο»....

Η Διεθνής Αμνηστία εναντιώνεται στην παραπάνω απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, λέγοντας ότι προτάσσει τα συμφέροντα των κρατών πάνω από τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Δηλαδή, θεωρεί το Διεθνές Δικαστήριο ότι τα θύματα του Διστόμου δεν μπορούν, ως φυσικά πρόσωπα πλέον να διεκδικήσουν το ιστορικό δίκιο τους δικαστικώς, παρά μόνο σε επίπεδο κρατών, με τη μορφή συμφωνίας-  συμβιβασμού - πράγμα πρακτικά δύσκολο.

Τίθεται λοιπόν εδώ το ερώτημα, γιατί από το 1945 έως σήμερα, δεν διευθετήθηκε το εν λόγω θέμα μεταξύ της Ελλάδας και Γερμανίας σε διμερές επίπεδο κρατών.

Ως γνωστόν, το συνέδριο αποζημιώσεων του Λονδίνου κατέληξε με την από 27.02.1953 συμφωνία , σύμφωνα με την οποία, ΑΝΑΒΛΗΘΗΚΕ η όποια συζήτηση και διευθέτηση των αποζημιώσεων, έως τη σύναψη μιας τελικής «συμφωνίας ειρήνης» δηλαδή, έως την επανένωση της Γερμανίας. Κρίσιμο, λοιπόν, χρονικό σημείο, τέθηκε η επανένωση της Γερμανίας.

Όταν μετά από 37 χρόνια πραγματοποιούνταν η επανένωση της Γερμανίας, η γερμανική κυβέρνηση υπό τον Κολ , έκανε τα πάντα ώστε να αποκρύψει και να ξεχάσει την υποχρέωσή της αυτή, που είχε συμφωνηθεί στο Λονδίνο το 1953. Η επανένωση της Γερμανίας πραγματοποιήθηκε με τη «συμφωνία 2+4» αντί του «συμφώνου Ειρήνης» που είχε προαποφασιστεί να ονομαστεί.

Ο λόγος που χρησιμοποιήθηκε η ονομασία «ΣΥΜΦΩΝΙΑ 2+4» αποσκοπούσε ακριβώς σε αυτό, στο να μην ενεργοποιηθούν οι αξιώσεις των χωρών που ρημάχθηκαν από τη ναζιστική κατοχή. Έτσι , τυπικά-επίσημα, λεκτικά και μόνο, η Γερμανία δεν υπέγραψε ΠΟΤΈ  ένα τέτοιο σύμφωνο ειρήνης (!)

Ο τότε υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας Γκένσερ επισήμανε σε τότε δημοσιεύματα ότι το «σύμφωνο 2+4» υπεγράφη από τις 4 μεγάλες δυνάμεις και δεσμεύει όλα τα κράτη μέλη, αφού δεν προέβαλαν αντιρρήσεις, με αποτέλεσμα ουσιαστικά όσα κράτη μέλη υπέγραψαν τη συμφωνία αυτή, να έχουν ομολογήσει-κατά τη γερμανική άποψη- παραίτηση από κάθε αξίωσή τους εναντίον της Γερμανίας! Δηλαδή, απλά και μόνο λόγω της ονομασίας «2+4» και επειδή παραλείφθηκε η ονομασία «σύμφωνο ειρήνης»! 

Ακριβώς σε αυτό το σημείο, επεμβαίνει η Ελλάδα και υποστηρίζει ότι δεν παραιτήθηκε ποτέ σιωπηρά το 1990 (όταν έγινε η επανένωση και υπογράφηκε άλλο σύμφωνο αντί του προβλεπόμενου) από τις αξιώσεις της.

Με λίγα λόγια, η Γερμανία απέφυγε τότε το 1990 επίτηδες να ονομάσει το σύμφωνο που υπεγράφη ως σύμφωνο ειρήνης, και προτίμησε την ονομασία « σύμφωνο 2+4», ακριβώς για να αποφύγει τις αποζημιώσεις που έπρεπε να καταβάλει στα κράτη που υπέστησαν τη ναζιστική θηριωδία. Ουσιαστικά, η Γερμανία κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, το 2015, η γερμανική κυβέρνηση υποστηρίζει σθεναρά ότι το παραπάνω σύμφωνο επέχει θέση συμφώνου Ειρήνης, και ότι, αφού η Ελλάδα τότε δεν προέβαλλε καμία αντίρρηση, δεν έχει καμιά αξίωση εναντίον της Γερμανίας.

ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ που έλαβε η γερμανική κατοχική δύναμη από την τράπεζα της Ελλάδας, αυτό φοβίζει ιδιαίτερα τη γερμανική κυβέρνηση, μιας και η δικαστική του επιδίωξη έχει βάσιμες πιθανότητες επιτυχίας. Ως εκ τούτου, προσπαθεί η χώρα της Γερμανίας λυσσασμένα να κατατάξει και αυτήν την υποχρέωσή της ως αποζημίωση, ώστε να μην μπορεί να το επιδιώξει ούτε αυτό δικαστικά η Ελλάδα.

Η λεπτή διαφορά όμως έγκειται στο ότι το κατοχικό δάνειο συνήφθη όχι για έξοδα κατοχής των ναζί στην Ελλάδα, αλλά για να χρηματοδοτηθούν τα Afrikakorps του Ρόμελ. Επίσης το κατοχικό δάνειο που υπεγράφη τον Μάρτιο του 1942, άρχισε ήδη να αποπληρώνεται όταν η Ελλάδα ήταν υπό ναζιστική κατοχή, αφού, όταν αποχώρησαν τον Οκτώβριο του 1944 τα γερμανικά στρατεύματα από την Ελλάδα, από το αρχικό κεφάλαιο των 568 εκατομμυριών Μάρκων του Ράιχ, απέμειναν για αποπληρωμή μόνο τα 476 εκ μάρκα. (το παραπάνω ποσό των 476 εκ μάρκων εκτιμάται σήμερα από οικονομολόγους στα 11 δις εκ ευρώ). 

Ωστόσο, η σημερινή γερμανική κυβέρνηση αρνείται την ύπαρξή του ως δανείου και το κατατάσσει ως αποζημίωση.

Είναι λοιπόν γεγονός, πως, εδώ και δεκαετίες  η γερμανική πλευρά δικαιολογείται και υπεκφεύγει αναίσχυντα την παραπάνω συζήτηση περί αποζημιώσεων και δανείων. Από τη μια συμψηφίζουν τις απαιτήσεις των Ελλήνων με χρήματα που δόθηκαν μέσω της ΕΕ, λες και τα χρήματα προήλθαν κατευθείαν από τα γερμανικά ταμεία, από την άλλη χρησιμοποιούν ως δικαιολογία το υψηλό κόστος της τότε επανένωσης της Γερμανίας, απαγορεύοντας στα άλλα κράτη να διεκδικήσουν τις αποζημιώσεις που δικαιούνται.

***

Τα συμπεράσματα δικά σας... Το θέμα είναι, εκτός από νομικό, κατάφωρα ηθικό, και πρέπει να αντιμετωπιστεί σύντομα, αν όχι με μια δίκαιη απόφαση Δικαστηρίου σε ευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο, σίγουρα με συμφωνία μεταξύ των κρατών, όχι μόνο μεταξύ Ελλάδας - Γερμανίας, αλλά και μεταξύ της τελευταίας με όσα κράτη ρήμαξε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, έτσι ώστε να δικαιώνει τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας ανθρωπιστικά, ηθικά και ιστορικά.

(Ευχαριστώ θερμά το συνάδερφο Ορεστιάδας, Δημήτριο Κάδογλου, για τη μετάφραση του γερμανικού άρθρου και την άδεια δημοσίευσης)

* Η Ιωάννα Δουκίδου είναι δικηγόρος Βέροιας