Σαν Σήμερα: 21 Ιουνίου (1527: Νικολό Μακιαβέλι, Ιταλός συγγραφέας και φιλόσοφος)

21 Ιουνίου

Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής

Σαν σήμερα....(αφιέρωμα)

1527: Νικολό Μακιαβέλι, Ιταλός συγγραφέας και πολιτικός φιλόσοφος.

Ο Νικολό Μακιαβέλι (Niccolò di Bernardo dei Machiavelli) (3 Μαΐου 1469 - 21 Ιουνίου 1527), Ιταλός διπλωμάτης, πολιτικός στοχαστής και συγγραφέας, φτωχός απόγονος ευγενούς οικογένειας, γεννήθηκε στη Φλωρεντία και ήταν γιος του Μπερνάρντο Μακιαβέλι και της Μπαρτολομέα Νέλι. Λαμβάνοντας το αξίωμα δεύτερου καγκελαρίου της Φλωρεντινής Δημοκρατίας, ο Μακιαβέλι εργάστηκε ως γραμματέας της αρμόδιας επιτροπής για τη διπλωματία και τον πόλεμο. Οι αποστολές του τον έφεραν σε επαφή με αρκετές από τις ισχυρότερες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής του στην Ευρώπη, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται ο Πάπας και ο βασιλιάς της Γαλλίας.

Φέρεται πως επηρεάστηκε σημαντικά από τις πολιτικές αντιλήψεις του Καίσαρα Βοργία στη συγγραφή του έργου του Il principe (Ο Ηγεμών), που γράφτηκε το 1513. Το συγκεκριμένο έργο επηρέασε την πολιτική σκέψη πολλών πολιτικών και στοχαστών και άσκησε σημαντική επίδραση σε πολιτικές εξελίξεις της εποχής του και μεταγενέστερων περιόδων.

Η σκέψη του δέχθηκε είτε σημαντικές επικρίσεις είτε πλήρη αποδοχή. Είναι πολλοί εκείνοι που τον θεωρούν πατέρα της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης και επίσης αρκετοί εκείνοι που τον χαρακτηρίζουν απλά κυνικό, διεφθαρμένο και αυταρχικό.

Το έργο γράφτηκε σε περίοδο κατά την οποία ο Μακιαβέλι απολύθηκε από τα δημόσια αξιώματά του, όταν το 1512, με τη βοήθεια των Ισπανών, οι Μέδικοι ανέτρεψαν της Δημοκρατία της Φλωρεντίας, επανερχόμενοι στην εξουσία. Ο Μακιαβέλι υπέστη βασανιστήρια και για μικρό διάστημα φυλακίστηκε. Όταν αργότερα επέστρεψε σε ελάσσονες δημόσιες θέσεις υπό το καθεστώς των Μεδίκων, χαρακτηρίστηκε ανεπιθύμητος από τους δημοκράτες, που ανέτρεψαν και πάλι τους Μεδίκους το 1527. Απογοητευμένος, όπως αναφέρεται, ο Μακιαβέλι πέθανε σύντομα στη Φλωρεντία από πάθηση του στομάχου.

Ο Μακιαβέλι είναι πεπεισμένος ως προς την ένδεια της κλασικής φιλοσοφίας και αρνείται την αυθεντία στη φυσική τάξη, που οι αρχαίοι σέβονταν. Δεν πιστεύει στην ύπαρξη καθολικού λόγου και, ως εκ τούτου, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να φανταστεί τους ανθρώπους χωρίς πίστη και χωρίς νόμο. Γράφει στις Διατριβές: «όποιος θεμελιώνει πολιτεία και της βάζει νόμους, να παίρνει προκαταβολικά για κακούς όλους τους ανθρώπους.» Στον Ηγεμόνα υποδεικνύεται ο ουσιώδης δεσμός ανάμεσα στην κακία και την ελευθερία. Το πρώτο μέλημα είναι να ελεγχθεί η τύχη και από εκεί και πέρα να παραχθεί έργο. 

Ο ηγεμόνας υπό αυτή την έννοια συγκεντρώνει την αυθεντία επί παντός και τη βούληση να εφαρμόζει στους άλλους ότι αποφασίζει. Μάλιστα ο ηγεμόνας είναι ο μόνος που μπορεί με τη στάση του να αφυπνίσει την ηθικότητα στους ανθρώπους. Εκ πείρας γνωρίζει ότι οι άνθρωποι κάνουν το καλό μόνο από ανάγκη και είναι διατεθειμένος να τους αναγκάσει να μεταβάλουν σταδιακά την κακία σε ανιδιοτέλεια. Ο τρόπος που ο Φλωρεντινός στοχαστής βλέπει τη δράση αποτελεί, από κάθε άποψη, εγγύηση για την παλινόρθωση του λόγου, που θα πιστεύαμε ότι απειλείται, από τη στιγμή που καταργείται κάθε υπερβατική τάξη. Είναι λοιπόν προφανές ότι ο Μακιαβέλι τείνει να μετατρέψει τη θεωρία σε δράση.

Άλλα γεγονότα που συνέβησαν σαν σήμερα....

1851: Ο γερμανός μετρ του σκάκι Άντολφ Άντερσεν νικά τον Λάιονελ Κιζερίτσκι, σε μία παρτίδα, μοναδική στη σκακιστική βιβλιογραφία, όπου ο Άντερσεν θυσιάζει τους δύο πύργους, τον αξιωματικό και τη βασίλισσά του, κάνοντας ματ με τα εναπομείναντα τρία μικρά κομμάτια. Η παρτίδα παίζεται σε διακοπή του Πρώτου Διεθνούς Τουρνουά Σκάκι στο Λονδίνο και θα μείνει γνωστή ως η «Αθάνατη Παρτίδα» (Immortal Game) του Άντερσεν.