Σαν Σήμερα: 21 Ιανουαρίου (1924: Πεθαίνει ο Βλαντιμίρ Λένιν, Ρώσος πολιτικός)

21 Ιανουαρίου…

 
Γιορτάζει: Αγνή, Μάξιμος, Νεόφυτος, Πάτροκλος

 
Σαν σήμερα…. (αφιέρωμα)

 
1924: Πεθαίνει ο Βλαντιμίρ Λένιν, Ρώσος πολιτικός, ηγέτης της Ρωσικής Επανάστασης.

Αν η Ρωσική Επανάσταση ήταν, όπως πιστεύουν πολλοί, το σημαντικότερο γεγονός του 20ού αιώνα, τότε ο Λένιν (ο ιδρυτής του ρωσικού κομμουνιστικού κόμματος, ο εμπνευστής και ηγέτης της Επανάστασης των Μπολσεβίκων, ο αρχιτέκτονας και πρώτος επικεφαλής του σοβιετικού κράτους) ήταν ο σημαντικότερος πολιτικός ηγέτης του αιώνα αυτού. Ο Βλαντίμιρ Ιλιτς Ουλιάνοφ ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά μιας ευτυχισμένης, μορφωμένης οικογένειας. (Ο πατέρας του ήταν επιθεωρητής σχολείων.) Ήταν πολύ καλός μαθητής και τίποτε δεν προμήνυε ότι θα γινόταν επαναστάτης, εκτός ίσως από το ότι δήλωνε άθεος. Όλα τα παιδιά της οικογενείας Ουλιάνοφ στράφηκαν στο επαναστατικό κίνημα, όπως και άλλα μέλη της ρωσικής ιντελιγκέντσιας από την οποία το τσαρικό σύστημα στερούσε δικαιώματα και ελευθερίες.  

Δύο γεγονότα σημάδεψαν τον Λένιν: η απειλή του κράτους να απολύσει τον πατέρα του, λίγο πριν από τον ξαφνικό πρόωρο θάνατό του, για να αποτρέψει την εξάπλωση της δημόσιας εκπαίδευσης, και η εκτέλεση του μεγαλύτερου αδερφού του επειδή ανήκε σε επαναστατική οργάνωση που συνωμοτούσε κατά του τσάρου. Αίφνης, στην ηλικία των 17 ετών, ο Λένιν έγινε ο επικεφαλής της οικογένειάς του η οποία έφερε το στίγμα της «εγκληματικής».

Άρχισε να σπουδάζει νομικά αλλά το κράτος τον απέβαλε από τη σχολή και τον ανάγκασε να ζήσει για δύο χρόνια υπό περιορισμό στην κατοικία του παππού του. Σε αυτό το διάστημα ο Λένιν ήρθε σε επαφή με τους εξόριστους επαναστάτες και διάβασε το «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Με τα πολλά, το κράτος πείστηκε να τον αφήσει να τελειώσει τις σπουδές του. Ο Λένιν έγινε δικηγόρος στην Αγία Πετρούπολη αλλά σύντομα εξορίστηκε για τρία χρόνια στη Σιβηρία λόγω της επαναστατικής δραστηριότητάς του. Εκεί πήρε το ψευδώνυμο «Λένιν» και νυμφεύθηκε τη Ναντέζντα Κρούπσκαγια. Μετά την εξορία κατέφυγε στο Μόναχο όπου εξέδιδε μαζί με άλλους το περιοδικό «Ισκρα». Ήρθε σε ρήξη με όσους πίστευαν ότι ο μαρξισμός δεν ήταν εφαρμόσιμος στην αγροτική Ρωσία επειδή δεν υπήρχε προλεταριάτο, δηλαδή βιομηχανική εργατική τάξη, και με όσους θεωρούσαν ότι έπρεπε πρώτα να γίνει μια επανάσταση της μπουρζουαζίας και να ακολουθήσει η επανάσταση του προλεταριάτου.

Όταν ιδρύθηκε το Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, η πλευρά του Λένιν αποκαλέστηκε «μπολσεβίκοι» (δηλαδή, πλειοψηφούσες) και η άλλη «μενσεβίκοι» (μειοψηφούντες). Σύμφωνα με τα λόγια ενός μενσεβίκου, «δεν υπήρχε άλλος άνθρωπος τόσο απορροφημένος από την επανάσταση 24 ώρες το 24ωρο, που δεν σκεφτόταν άλλο από την επανάσταση και που ακόμη και στον ύπνο του ονειρευόταν την επανάσταση».  Όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, το 1914, ο Λένιν προέτρεψε τους σοσιαλιστές να «μετατρέψουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο», λέγοντάς τους ότι ο εχθρός δεν ήταν ο εργάτης στο απέναντι χαράκωμα αλλά οι καπιταλιστές συμπατριώτες τους. Τελικά τον Μάρτιο του 1917 ο κουρασμένος από τον πόλεμο λαός ανέτρεψε τον τσάρο. Την εξουσία ανέλαβε η Μεταβατική Κυβέρνηση. Ο Λένιν τη χαρακτήρισε «ιμπεριαλιστική», απαιτώντας να παραδώσει την εξουσία στα Σοβιέτ, τα συμβούλια εκπροσώπων των εργατών, στρατιωτών και αγροτών. 

Οι ιδέες του περί επιβολής μιας «δικτατορίας του προλεταριάτου» είχαν όλο και μεγαλύτερη απήχηση. Τον Νοέμβριο του 1917, η Μεταβατική Κυβέρνηση ανατράπηκε και η εξουσία πέρασε στα Σοβιέτ που εξέλεξαν τον Λένιν πρόεδρο της επαναστατικής κυβέρνησης. Αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες (από τον αιματηρό εμφύλιο του Κόκκινου Στρατού με τις φιλοτσαρικές δυνάμεις και μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του ως την κατεστραμμένη οικονομία) αλλά τις ξεπέρασε χάρη στις πολιτικές ικανότητές του.  Για να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους του όμως κατέφευγε κατά κόρον στη θανατική ποινή. Το 1922 άρχισε να συνειδητοποιεί ότι το σοβιετικό σύστημα εκφυλιζόταν. Εκείνη τη χρονιά ο Στάλιν ανέλαβε γενικός γραμματέας του κόμματος και επιδόθηκε στη συγκέντρωση όλων των εξουσιών στα χέρια του. 

Ο Λένιν προσπάθησε να ανακόψει αυτές τις τάσεις αλλά αρρώστησε βαριά. Στην πολιτική «διαθήκη του», όπως αποκαλείται το κείμενο που υπαγόρευσε στη γραμματέα του στα τέλη του 1923 ή στις αρχές του 1924, εξέφρασε την αντίθεσή του προς την άνοδο προσωπικοτήτων όπως ο Στάλιν και ο Τρότσκι. Στις 21 Ιανουαρίου 1924 έπαθε ακόμη ένα εγκεφαλικό και πέθανε. Ορισμένοι πιστεύουν ότι, αν είχε ζήσει περισσότερο, η Σοβιετική Ένωση θα είχε εξελιχθεί διαφορετικά.

Άλλα γεγονότα που συνέβησαν σαν σήμερα…

1984: Γεννιούνται τα πρώτα τρίδυμα του σωλήνα, σε μαιευτήριο του Λονδίνου.

2010: Δημοσιεύεται η απόφαση του Αρείου Πάγου για επανάληψη της «Δίκης των 6», που έγινε το 1922 και οδήγησε έξι στρατιωτικούς και πολιτικούς στο εκτελεστικό απόσπασμα ως υπαίτιους για τη Μικρασιατική Καταστροφή.