Σαν Σήμερα: 28 Οκτωβρίου (αφιέρωμα)

28 Οκτωβρίου 1940

Το Ιστορικό «ΟΧΙ»

Την 28η  Οκτωβρίου 1940, στις 03.00 π.μ, ο επισκέπτης του Έλληνα πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά (1871 – 1941) ένοιωθε άβολα καθώς περίμενε τον οικοδεσπότη του: η ώρα ήταν έτσι κι αλλιώς ακατάλληλη για επισκέψεις και ο Ιταλός πρέσβης Emanuele Grazzi (1891-1961) είχε έρθει απρόσκλητος, ως κομιστής ενός ιταμού για την Ελλάδα, και ταυτόχρονα άνανδρου και ανέντιμου μηνύματος, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος αργότερα, εκτελούσε μια από τις πιο επαίσχυντες αποστολές του.  
Συγκεκριμένα, στην ιστορική βιβλιογραφία αναφέρονται ακριβώς τα λόγια του Ιταλού πρέσβη όπου αφηγείται τη στιγμή που δίνει το τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά:

Ο Ιω. Μεταξάς (αριστερά) και ο Εμ. Γκράτσι (δεξιά)

«Μόλις καθίσαμε, και επειδή η ώρα ήταν λίγα λεπτά μετά τις 3, του είπα αμέσως ότι η Κυβέρνησίς μου, μου είχε αναθέσει να του εγχειρίσω προσωπικά ένα κείμενο, που δεν ήτο τίποτε άλλο, παρά το τελεσίγραφον της Ιταλίας προς την Ελλάδα, με το οποίον η Ιταλική Κυβέρνηση απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση των στρατευμάτων της στον Ελληνικό χώρο, από τις 6 π. μ. της 28/10/1940. Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Μέσα από τα γυαλιά του, έβλεπα τα μάτια του να βουρκώνουν. Όταν τελείωσε την ανάγνωση με κοίταξε κατά πρόσωπο, και με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή μου είπε: «Alors, c’est la guerre» (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο). Του απάντησα πως αν δεχτεί την αξίωση της Ιταλικής κυβέρνησης να αφήσει η Ελλάδα να διέλθουν Ιταλικά στρατεύματα και να καταλάβουν στρατηγικά σημεία της πόλης, δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο. Τότε με βροντερή φωνή μου απάντησε ΟΧΙ! Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Η Ιταλία, η οποία δε μας παρέχει καν τη δυνατότητα να διαλέξουμε μεταξύ πολέμου και ειρήνης, κηρύσσει ουσιαστικώς τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδος». (Ε.Grazzi, Η αρχή του τέλους – η επιχείρηση κατά της Ελλάδος)

Αν και η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο θεωρείται από αρκετούς ιστορικούς αποτέλεσμα πίεσης της κοινής γνώμης και, κατ’ άλλους, προσωπική ενέργεια και απόφαση, ωστόσο αρκετοί σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι η απάντηση του Μεταξά ήταν το αναπόφευκτο απότοκο της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης, αφού η Ελλάδα προετοιμαζόταν αρκετό καιρό πριν από τον Οκτώβριο του 1940 για μια πιθανή εξωτερική επίθεση.  Συνεπώς, το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο πόλεμος χτυπούσε την πόρτα της Ελλάδας ξανά  στη μακρόχρονη ιστορία της. Κι όπως συμβαίνει πάντα σε ανάλογες καταστάσεις, από την αρχαιότητα μέχρι το πρωινό της ημέρας εκείνης, τα γεγονότα που ακολούθησαν θα σημάδευαν την ιστορία της Ελλάδας για μια φορά ακόμα. Θα συναρτούνταν και θα συνδέονταν με τα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής τους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Β’ Π. Π. δεν ήταν τυχαία, αλλά προέκυψε ως αποτέλεσμα σχεδιασμένης και συνειδητής προσπάθειας της ιταλικής ηγεσίας και των διεθνών πολιτικοοικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων, κυρίως στο χώρο της Βαλκανικής, αναδημιουργία μιας νέας υπερδύναμης. Είναι φανερό πως οι Έλληνες δεν επιθυμούσαν τον πόλεμο, για αυτό και η απάντηση των Ελλήνων θα μπορούσε να είναι μόνο μία, το μεγάλο «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου 1940. Το οποίο, έγινε ένα τεράστιο «ΝΑΙ» στις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων που σήκωσαν το βάρος του πολέμου, της Αντίστασης και της Κατοχής. 

Κι όπως έγραφε, ήδη, το 1944 ο Compton MacKenzie: «Η Ελλάδα ήταν εκείνη που έσωσε την ψυχή του ανθρώπου. Και ο απλός Έλληνας στρατιώτης εκείνος που έσωσε την Ελλάδα». Ίσως εκείνο το «ΟΧΙ» να αποτελεί τη σημαντικότερη παρακαταθήκη του 1940 προς τους Έλληνες του σήμερα.