Veria or Veroia, Ελιά ή Εληά; Κοινός νους και καταστρατήγηση της Δημοκρατίας (άρθρο)

Ενίοτε οι δοκησίσοφοι κρατούντες προσπαθώντας να διορθώσουν ένα κακώς "κείμενο" το κάνουν χειρότερο. Διολισθαίνοντας σε αυταρχισμούς, αυθαιρεσίες, βιασύνες, μεθοδεύσεις, καταλήγουν –μολονότι είχαν καλές προθέσεις, πιστεύω – καταστρέφοντας την πεμπτουσία της δημοκρατίας που είναι ο διάλογος να γίνονται αντιπαθητικοί με την μονομέρεια την ολιγωρία και την αυταρχικότητά τους και να μας υπενθυμίζουν ότι η χειρότερη μορφή κατάχρησης, είναι η κατάχρηση εξουσίας.  

Έτσι στην παρέμβασή μας στο Δημοτικό Συμβούλιο, με θέμα να διορθωθούν οι πινακίδες στις εθνικές οδούς -το απαράδεκτο αυτό φαινόμενο αλλού να γράφουν Veria και αλλού Veroia και να προκαλούν σύγχιση στους τουρίστες και μας απαντήθηκε από τη Δήμαρχο ότι χρειάζονται πολλά χρήματα και δεν υπάρχουν αλλά και ότι θα το δούμε εν καιρώ ενώ χρειαζόταν μια μόνο επιστολή στην Τρίτη ΔΕΚΕ που είναι υπεύθυνη. 

Το ίδιο περίπου συνέβη και με τη γραφή της «Εληάς». 

Για χάρη του διαλόγου λοιπόν παραθέτω πρόσφατη συνέντευξη με τον ομότιμο καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, γλωσσολόγο κ. Τσολάκη Χρίστο, ακριβώς για το θέμα αυτό. 

Δημοσιογράφος: Κύριε Τσολάκη, στο Τουριστικό Περίπτερο στην Εληά, ο νέος ενοικιαστής άλλαξε την ορθογραφία της ονομασίας της και έκανε το «η», γιώτα. Είναι σωστό; Ποια είναι η γνώμη σας; 

Χρίστος Τσολάκης: Παλαιός-παληός (παλιός), Νέος, νηός, νιός: Έχουμε συνίζηση. Όταν βρέθηκαν δύο φθόγγοι κοντά κοντά συνιζάνθηκαν, δηλαδή, μαζεύτηκαν και αποτέλεσαν έναν καινούριο φθόγγο. Συνίζηση έχουμε κι εδώ Ελαία-Εληά και ούτω καθεξής. Ο νέος φθόγγος που γεννήθηκε από την ένωσή τους, από το πάντρεμά τους, δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο δεύτερος, δηλαδή ελαία – ελιά, δεν ακούγεται ούτε το (ε) ούτε το (α), αλλά ένα ενδιάμεσο (ια) που έχει και από τον ένα και από τον άλλο, παιδί του γάμου των δύο φθόγγων. Εννέα – εννιά, ούτε το (ε) ακούγεται στο (–εα) ούτε το (α), αλλά ένας καινούριος φθόγγος που γεννήθηκε το (ια). Αυτός ο φθόγγος ο καινούριος γράφεται με (ι) «γιώτα». 

Οι παλιοί απλοποίησαν τα πράγματα. Έτσι, ο Τριανταφυλλίδης και οι ομάδες που ασχολήθηκαν με τα γραμματικά φαινόμενα, είπαν να τα απλοποιήσουμε αυτά τα φαινόμενα και να τα γράφουμε με «γιώτα» κ.λπ. Παλαιότερα πολλά απ’ αυτά γράφονταν με «ήτα», όπως η Εληά. Πίστευαν, δηλαδή, ότι εκείνο το (-αι) το αρχαίο που ακουγόταν σώζεται μέσα στο «ήτα». Οι αρχαίοι είχαν δύο (ε), το (ε) το ψιλό που το έλεγαν «ε» και το (ε) το μακρό που το έλεγαν «έτα», «ήτα» δηλαδή. Το «έτα» ήταν «εε», δεν έλεγαν πηγή έλεγαν «πεγέε…» 

Η ορθογραφία η φωνητική, η γλωσσολογική ορθογραφία το θέλει με «γιώτα», όμως στην προκειμένη περίπτωση έπρεπε να κάνουν μία εξαίρεση, διότι το Εληά με (η) «ήτα» έχει παράδοση όχι μονάχα στη Βέροια, σε όλον τον κόσμο και ιδιαίτερα στη Βέροια επειδή πρόκειται για τοπωνύμιο έπρεπε να το αφήσουν με «ήτα». Είναι σαν να σου αλλάζουν εσένα το όνομα. Όταν βάζουν το «γιώτα» χάνει η Εληά. Έτσι, λοιπόν, έπρεπε στη Βέροια να το αφήσουνε και θα ήταν πιο ωραίο να το άφηναν από κάθε πλευρά και θα ήταν ωραία και ιστορικά, θα ήταν ωραία και έδειχνε τη Βέροια το «ήτα», πριν ακόμα το Εληά γραφεί με «γιώτα». 

Η γνώμη μου είναι ότι καλά θα έκαναν να το άφηναν με (η) «ήτα», είναι πιο ωραίο από την άποψη την ιστορική και την πολιτιστική και την τουριστική γιατί αυτό είναι το όνομα! Δεν το αλλοιώνουμε, δεν επεμβαίνουμε. Γιατί, δηλαδή, ο νέος επιχειρηματίας το θέλει με (ι) «γιώτα»; Δεν βλέπει ότι και οπτικά φτωχαίνει με (ι) «γιώτα»; Εγώ θα ήθελα να το κάνουν με (η) «ήτα». Την Εληά, μόνο την Εληά της Βέροιας, το τοπωνύμιο δηλαδή, το ιστορικό αυτό τοπωνύμιο, που έτσι γράφτηκε από τους προγόνους για λόγους παράδοσης, για λόγους πολιτισμού, για λόγους οπτικούς, για να συνδεθούμε μ’ αυτούς που το γράφανε έτσι και το συνήθισαν έτσι και απ’ την άλλη μεριά για να δείξουμε και την άλλη γραφή που υπήρχε, ας ήταν εσφαλμένη, δεν μας πειράζει αυτό. Και τα σφάλματα είναι στοιχεία πολιτισμού. Η ζωή δεν είναι γλωσσολογία, έχει και άλλες όψεις που πρέπει να τις βλέπουμε κι αυτές. 

Στο Ελεγκτικό Συμβούλιο κάτω στην Αθήνα όπου ελέγχονται οι συντάξεις κ.λπ. προκειμένου να πάρει κανένας σύνταξη πρέπει να προσκομίσει εκεί, να υποβάλλει τα χαρτιά του. Αν γράφει το όνομά του σ’ όλη του τη ζωή, το Γιάννης με δύο (ν) «νι» και στη ληξιαρχική πράξη είναι με ένα (Γιάνης), δεν του δίνουν τη σύνταξη, γιατί λένε: «Δεν είσαι εσύ!». Άρα δεν πρέπει να αλλάζουν αυτά. Εγώ πάντως θα τους έλεγα να το κρατήσουν με (η) «ήτα». Φτωχαίνει με (ι) «γιώτα». Θαρρείς και είναι πιο χοντρή η ελιά πιο πλούσια όταν είναι με (η) «ήτα». 

Τα λεξικά το έχουνε με (ι) αλλά αυτό είναι μια παράδοση την οποία πρέπει να σεβαστούμε γιατί αυτή φέρει ένα πολιτιστικό στοιχείο το οποίο συνδέεται με κάτι το πολύ συγκεκριμένο και το πολύ ωραίο γι’ αυτήν την πόλη. Ο πολιτισμός είναι πάνω απ’ όλα. 

Δημοσιογράφος: ΄Αρα ως ιστορικό, αλλά κυρίως ως πολιτιστικό τωπονύμιο (τοπόσημο) και για χάρη της παράδοσης, θα έπρεπε να παραμείνει η γραφή του Εληά, με «Ητα». 

Τσολάκης Χρίστος: Βεβαίως, πρέπει να παραμείνει με Ητα.

Του Γιάννη Αγγέλογλου, από την εφημερίδα "Η ΣΥΝ (+) Είδηση"