Διάλεξη για την τεκμηρίωση του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα του συγγραφέα Γιώργου Λιόλιου, στο προξενείο των ΗΠΑ

Από το 2005 μέχρι σήμερα το Ίδρυμα για τη Μνήμη των Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος «Γιαντ Βασέμ», σε συνεργασία με τον ελληνικό «Σύλλογο Απογόνων Θυμάτων Ολοκαυτώματος», έχουν επιδοθεί σε ένα μεγάλο αγώνα για την ταυτοποίηση και τεκμηρίωση των θυμάτων της γενοκτονίας των Εβραίων σε όλες τις ελληνικές κοινότητες.

Το εγχείρημα αυτό παρουσίασε συνοπτικά το βράδυ της Δευτέρας 14/2, ο Βεροιώτης δικηγόρος και συγγραφέας Γιώργος Λιόλιος, στο πλαίσιο διάλεξης που έδωσε στο προξενείο των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, με θέμα «Η τεκμηρίωση του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα».

Όπως τόνισε ο κ. Λιόλιος, ο οποίος συμμετείχε στο συγκεκριμένο πρόγραμμα με αφορμή προσωπική του έρευνα για τη συγγραφή του βιβλίου του «Σκιές της πόλης- Αναπαράσταση του διωγμού των Εβραίων της Βέροιας», αρχικά επιλέγεται μια ειδικότερη περιοχή της Ελλάδας για έρευνα. Το «Γιαντ Βασέμ» προωθεί στον υπεύθυνο του προγράμματος ένα ηλεκτρονικό φύλλο επεξεργασίας, όπου είναι καταχωρισμένα όλα τα ονόματα που υπάρχουν στη βάση δεδομένων του «Γιαντ Βασέμ». Στη συνέχεια τα δεδομένα γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας, ενώ συγκρίνονται με τους καταλόγους των θυμάτων που ενδεχομένως υπάρχουν ήδη στην επιλεγείσα περιοχή. Για τα θύματα που δεν έχουν ήδη καταχωρηθεί καταρτίζεται μια νέα σελίδα μαρτυρίας, ενώ παράλληλα διεξάγεται και έρευνα για τον εντοπισμό συγγενούς του θύματος.

Το Ίδρυμα «Γιαντ Βασέμ» επιχειρεί ήδη από το 1955 να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων με τα ονόματα των Εβραίων που αφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας, βάσει των «σελίδων μαρτυρίας», μια μορφή δηλώσεων από επιζώντες, συγγενείς και φίλους των θυμάτων. Όπως τόνισε ο κ. Λιόλιος εκτιμάται ότι μέχρι σήμερα έχουν τεκμηριωθεί οι μισοί από τα έξι εκατομμύρια θύματα της γενοκτονίας.

Στην Ελλάδα θεωρούνται μέχρι σήμερα ολοκληρωμένες οι εργασίες, που αφορούν στη Λάρισα, τη Χαλκίδα, τα Τρίκαλα, τον Βόλο, τη Βέροια, την Άρτα και τα παιδιά της Κέρκυρας. Σε εξέλιξη βρίσκεται η καταγραφή των θυμάτων που προέρχονται από τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κρήτη και την Καστοριά. Για τη Θεσσαλονίκη, συγκεκριμένα, υλικό για την έρευνα παραχώρησε ο επιζών του Ολοκαυτώματος, Χάιντς Κούνιο, ο οποίος έχει καταρτίσει λίστα με 35.000 ονόματα θυμάτων από την πόλη.

Ο κ. Λιόλιος επιχείρησε, εξάλλου, στη διάλεξή του αναδρομή στη σχετική με το Ολοκαύτωμα ελληνική βιβλιογραφία.

Όπως τόνισε, «η ανάδυση της μνήμης της Γενοκτονίας των Εβραίων της Ευρώπης διήνυσε μετά το 1945, παντού στην Ευρώπη, και στην Ελλάδα, αλλά και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, μια μακρά διαδρομή δυσπιστίας, σιωπής, φόβου και ενοχής, που σε ορισμένες περιπτώσεις τα παρήγαγαν ή και επέβαλαν τα εγχώρια ταμπού και οι εξωτερικοί καταναγκασμοί της πολιτικής, όπως ο εμφύλιος πόλεμος και η δικτατορία στην Ελλάδα, και της γεωπολιτικής, όπως ο παγκόσμιος ψυχρός πόλεμος».

Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες ένα μεγάλο κενό στην ιστοριογραφία, μέχρις ότου οι ίδιοι οι επιζώντες αποπειραθούν να σπάσουν σιωπή δεκαετιών «και μέχρις ότου η ιστοριογραφία αξιοδοτήσει την καταστροφή των Εβραίων ως γεγονός και το θεσμοποιήσει σε ένα συστηματικότερο επιστημονικό πλαίσιο», όπως υπογράμμισε ο κ. Λιόλιος.

Μέχρι το 1984 οι περισσότερες πληροφορίες γύρω από τις ναζιστικές διώξεις σε βάρος Εβραίων στον ελλαδικό χώρο προερχόταν από τη διεθνή βιβλιογραφία. Τις πρώτες δεκαετίες μετά τη Γενοκτονία των Εβραίων, στην ελληνική βιβλιογραφία υπήρχαν μόλις δύο ιστοριογραφικές μελέτες, του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη με τίτλο «Οι διωγμοί των Εβραίων εν Ελλάδι 1941-1944, επί τη βάσει των μυστικών αρχείων των Ες-Ες» (1969) και η μετάφραση του έργου των Μίχαελ Μόλχο και Ιωσήφ Νεχαμά με τίτλο «In Memoriam», το οποίο πρωτοεκδόθηκε στη γαλλική γλώσσα το 1948-1949, αλλά μεταφράστηκε στα ελληνικά μόλις το 1973.

Αντίθετα, στο πεδίο των μαρτυριών των επιζώντων, η ελληνική βιβλιογραφία έδωσε στο φως μόλις το 1948 τη μαρτυρία του Ισαάκ Ματαράσσο με τίτλο «Κι όμως όλοι τους δεν πέθαναν», ενώ το 1974 ακολούθησε η μαρτυρία του Αλβέρτου Μενασσέ με τίτλο «Birkenau Auschwitz II».

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά ξεσπάει μια εκδοτική έκρηξη με την έκδοση αυτοτελών μελετών και μαρτυριών επιζησάντων και τη διοργάνωση συμποσίων με θέματα σχετικά με τις διώξεις των Ελλήνων Εβραίων. «Ωστόσο, η συστηματική έρευνα των δομών της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα με εκτενείς αναφορές στις διώξεις σε βάρος των Ελληνοεβραίων θα συστηματοποιηθεί από το 1994 και μετά μέχρι σήμερα με την έκδοση των εξαιρετικών συγγραμμάτων του Μαρκ Μαζάουερ με τον τίτλο “Στην Ελλάδα του Χίτλερ” και χρόνια μετά με την “Θεσσαλονίκη- Πόλη των φαντασμάτων”, καθώς και του Χάγκεν Φλάισερ με το δίτομο έργο του “Στέμμα και σβάστικα”», εξήγησε ο κ. Λιόλιος.

Ο ομιλητής υπογράμμισε, επίσης, ότι παρά την ικανοποιητική εικόνα που εμφανίζει σήμερα η ελληνική βιβλιογραφία, η θεματολογία δεν έχει εξαντληθεί ερευνητικά, ενώ οι ερευνητές βρίσκονται μπροστά σε νέες αρχειακές προκλήσεις, όπως ο επαναπατρισμός του αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης που φυλασσόταν για πάνω από 65 χρόνια στη Μόσχα.

Η διάλεξη διοργανώθηκε στη μνήμη του Δαβίδ Τιάνο, Εβραίου υπαλλήλου του προξενείου των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 7 Φεβρουαρίου του 1942. Την εκδήλωση προλόγισε η γενική πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, Κάθριν Κέι.

Μ. Κουζινοπούλου

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ